روش تصحيح‌

پيش از هر چيز بر خود فرض مى‌دانم كه در اينجا از استاد فقيد مرحوم محمد تقى دانش‌پژوه، كه در عصر ما از استادان پيش‌كسوت امر تصحيح بودند يادى كنم و از خداوند رحمان براى آن مرحوم رحمت و مغفرت بخواهم. ايشان حدود پنجاه سال پيش، اين رساله را تصحيح و در مطبعه دانشگاه تهران به طبع رسانيدند- جزاه اللّه خيرا.

امّا چنانكه خود نوشته است، «به نسخه اصل دسترسى نداشته و از سه نسخه: نسخه كتابخانه ملك، نسخه مرحوم جواد تارا و نسخه كتابخانه مجلس شوراى ملى بهره برده‌اند، كه تازه‌نويس، مغلوط و با افتادگى هستند». [1]

خوشبختانه چندى پيش متن اصلى به خط مؤلّف در كتابخانه مركزى دانشگاه تهران پيدا شد. بنياد حكمت ملا صدرا تصويرى از متن را به ضميمه سه نسخه فرعى جهت تصحيح براى نگارنده فرستاد. من به تصوير بسنده نكردم؛ به كتابخانه مزبور رفتم و متن را ديدم و به دقّت خواندم و با مقايسه با ساير دستخطهاى صدرا برايم مسلّم شد كه رساله به خطّ اوست.

نخست بنابراين شد كه همين متن بدون در نظر گرفتن نسخه‌هاى ديگر، تصحيح شده به چاپ برسد. زيرا مقصود از مقابله نسخ رسيدن به نسخه اصل است؛ و در جائى كه اصل در دسترس باشد، نيازى به فرع نباشد. مخصوصا كه نسخه اصل خوانا و بسيار كم غلط است و نسخه‌هاى ديگر بسيار مغلوط. امّا بعدا، دست‌اندركاران بنياد پيشنهاد كردند كه نسخه‌هاى ديگر هم بايد منظور نظر قرار گيرد؛ باين دليل كه محتمل است مؤلّف رساله را مكرّر نوشته و نسخ فرعى از متنى جز متن موجود استنساخ شده‌

[1] ر. ك: مقدمه كسر أصنام الجاهليّة، تهران، 1340 ش، ص 32.