قلب تراكم يافته مانع صفا و جلاى قلب مى‌شود، (3) منحرف بودن قلب از جهت حقيقت مطلوبه، چنانكه قلب مطيع صالح، اگرچه صافى است ولى حق در آن هويدا نمى‌شود، زيرا او احيانا طالب حق نيست، كه چه‌بسا در طاعات بدنى و يا تهيّه اسباب معيشت فرومى‌رود و فكرش منصرف به دقايق حضرت ربوبى و حقايق حقّه إلهى نمى‌باشد، (4) باورهايى كه از سالهاى كودكى از راه تقليد و حسن ظنّ در آن رسوخ و نفوذ يافته، بگونه‌اى كه ميان او و حقيقت مانع مى‌شوند و اين حجابى عظيم است، و بالاخره (5) جهل به جهتى كه از آن علم به مطلوب حاصل مى‌شود، چرا كه علوم مطلوبه فطرى نيستند، بلكه اكتسابى و تحصيلى هستند و تنها از طريق يادآورى علومى به دست مى‌آيند كه متناسب با مطلوبند، زيرا هر علم نظرى را دو اصل مخصوص است، كه بايد بطريق مخصوص با هم پيوند يابند تا علم مستفاد مطلوب حاصل آيد.

مقاله أوّل‌

نزد خداوند رتبه‌اى اجلّ از معرفت ذات، صفات و افعال او نيست و عارف همان عالم ربّانى است؛ و هركه داناتر، عارفتر و نزد خداوند مقرّبتر است. اين مقاله در سه فصل تنظيم يافته است.

فصل أوّل: اگر كسى پيش از كامل كردن معرفت و استوار ساختن آن با عبادات شرعى، به مجاهدت و رياضت پردازد، گمراه و گمراه‌كننده است. نشستن با وى در مجلس و حضور مريدان و پيروانش قلب را مى‌ميراند، دين را تباه مى‌سازد و به عقائد مسلمانان زيان مى‌رساند.

پس از ذكر مقصود اصلى، مطالبى در خور توجّه با عناوين «تنبيه و تفهيم»، «و هم و تزييف» و «كشف و توضيح» بيان مى‌شود.

«تنبيه و تفهيم» هشدار مى‌دهد كسانى كه در اين زمان خود را در مقام ارشاد و