يادداشت ناشر

هيچ دينى به اندازه اسلام به مسأله معاد اهتمام نورزيده است. در قرآن كريم، حدود دو هزار آيه شريفه در اين موضوع آمده است و چنين تأكيدى از معاد، علاوه بر جهت اعتقادى، حكايت از آثار تربيتى فراوان مسأله معاد دارد. فيلسوفان اسلامى نيز به پيروى از قرآن كريم به بحث فلسفى از معاد پرداخته‌اند. با توجه به مسأله تجرد نفس، اقامه برهان براى معاد روحانى آسان بود، اما در مسأله معاد جسمانى و تفاوت‌هاى دنيا و آخرت و عالم مثال و تبيين خلود نفس با مشكل بزرگى مواجه شدند.

در بحث‌هاى علمى و فلسفى بايد به سراغ استدلال رفت، چون كسى نمى‌تواند ادعا كند به نهايت و آخر علم رسيده است، اما در اعتقادات و به خصوص مسأله معاد جسمانى، نمى‌توان تنها به علم و استدلال اعتماد كرد، بلكه بايد از قرآن و سنت مدد جست از اين رو هيچ فيلسوفى منكر معاد جسمانى نيست، البته برخى، چون فلاسفه مشاء در معاد جسمانى، فقط به نقل تمسّك جستند. اما حكمت متعاليه مى‌كوشد براى معاد جسمانى برهانى فلسفى اقامه كند.

تبيين ملا صدرا از معاد جسمانى و برهان وى بر آن، يكى از ابتكارات اوست و شايد در ميان نوآورى‌هايش از قبيل تشكيك خاصى وجود، اتحاد عاقل به معقول، حركت جوهرى و ... تنها مسأله‌اى باشد كه رساله‌اى مستقل درباره آن نوشت. صدر المتألهين در رساله مختصر زاد المسافر ابتدا دوازده فصل از امهات و مبانى حكمت متعاليه را داده و آنگاه نظريه خود در