تحقيق در حقيقت معاد

بيان اختلاف مسالك در اين مسأله و تحقيق در معاد جسمانى [1]

و اثبات حشر اجساد و تقرير مذهب حق و بيان آن كه بدن محشور در يوم نشور، عين بدن موجود در دار غرور است.

معاد، در لغت به معناى بازگشت و رجوع است، و در اصطلاح متشرعه عبارت است از رجوع و بازگشت افراد انسان بعد از موت، و رجوع به حيات براى نيل به نتايج اعمال و ثمرات افعال.

بايد قبلا اختلاف مشارب دانشمندان در حقيقت انسان را بيان كنيم، و بعد به‌

[1]. حكيم دانا و فيلسوف محقق، آقا على حكيم، معروف به مدرس، رساله‌اى در معاد جسمانى نوشته‌اند كه مرحوم فقيه محقق و مجتهد جامع و بارع آية اللّه معظّم حاج شيخ محمد حسين اصفهانى‌ [1] مطلبى را كه آقا على تقرير نموده است، به صورتى ديگر تحرير فرموده است. ما در آخر اين مسأله به تحقيق و تزييف آنچه كه استاد مشايخ ما آقا على در تحقيق معاد، مرقوم فرموده‌اند، مى‌پردازيم.

[1] مرحوم حاج شيخ محمد حسين اصفهانى- ايروانى- از اساتيد بزرگ عصر خويش و از مجتهدان جامع اعصار اخيرند كه در فقه و اصول از تلاميذ آخوند خراسانى و در حكمت از شاگردان آقا ميرزا محمد باقر اصطهباناتى مى‌باشند. حاج شيخ محمد حسين در فقه و اصول، داراى انظارى عالى و قابل توجه و در فلسفه نيز شخصى وارد و با ذوق و صاحب اطلاع بوده است.