وجود نفسى [1] موجود نمى‌باشند وگرنه لازم آيد تعدد فردى در نوع، بدون ماده بلكه عنوان تدبير و اضافه به نفوس مفاض به ابدان، ذاتى اين نفوس است.

اگر كسى به وجود عقلى صرف نفس قائل شود و بگويد: نفوس، قبل از ابدان به وجود عقلى موجود بوده‌اند و يا آن‌كه بگويد: نفوس، قبل از ابدان، داراى كينونت و تحققند، بايد وجود جمعى احدى نفوس در وجود رب النوع را اراده نمايد و اين وجود تعلقى نفوس است كه اگر به اين وجود، در عالم عقل؛ يعنى قبل از ابدان موجود باشند، لازم آيد، اولا تكثر افراد بدون امتزاج با ماده؛ چه آن كه تكثر فردى، از ناحيه ماده حاصل مى‌شود و اگر از جهات كثير در عقل حاصل شود، بايد حتما افراد متكثر، جسم باشند اگر چه جسم، جسم مقدارى برزخى باشد، ثانيا لازم آيد كه نفس بما هي نفس متصرف در جسم نباشد، در حالتى كه تصرف در ابدان، نحوه وجود تعلقى آن است، لازم آيد تعطيل در وجود؛ چه آن كه نفوس، به اين اعتبار كه اگر وجود تعلقى از آن منسلخ لحاظ شود، عقل صرفند و عقل، به جسم و تصرف در اجسام به معناى تصرف تدبيرى اشتغال ندارد.

نقل و تحقيق‌

نگارنده اين حروف در مباحث گذشته بيان نموده است كه محققان از حكماى مشائى و اعاظم از حكماى اشراقى در ادوار اسلامى به حدوث نفوس و ارواح،

[1]يكى از مباحث مهم كه در اين مسأله مورد بحث واقع مى‌شود، آن است كه هر بسيطى كه به حسب اصل ذات از ماده مبرّاست و در تحقق، به امكان استعدادى محتاج نيست، بايد ازلى باشد. و از باب عدم تميز و خلط احكام تجردى نفس با احكام تعلقى آن، جمعى از اعاظم به قدم نفوس قائل شده‌اند و از موارد اشتباه استادنا الاقدم ملا محمد صادق اردستانى يكى همين مسأله است. و نيز شارح حكمت اشراق به واسطه عدم تفرقه بين اين دو مرتبه از مراتب نفس، به قدم ارواح متمايل و قول به قدم را قول حق- لا يأتيه الباطل من بين يديه و لا من خلفه- دانسته است و الحال أنّ فيه ألف كلام.