سبك فلسفه ملا صدرا در بين مشارب حكمى و عرفانى‌

ملا صدرا همان‌طورى كه مكرر بيان نموده‌ايم، از جمله افراد نادرى به شمار مى‌رود كه در حكمت بحثى و ذوقى و فلسفه اشراقى به سبك افلاطونيان جديد و شيخ اشراق (از حكماى اشراقى دوره اسلامى كه مؤسس يا زنده‌كننده حكمت اشراقى در بين حكماى امت مرحومه است)، صاحب سهمى وافر و مقام و مرتبه‌اى عالى است و در حكمت نظرى راسخ و در عرفان و تصوف، يكى از اعاظم اهل مكاشفه و از اكابر صاحبان علوم اشراقى محسوب مى‌شود، لذا طرق تحقيق از جميع جوانب براى او هموار است.

اين مزيت يا اختصاص به او دارد و يا آنكه در صف اوّل راسخان در طرق مختلف فلسفى و حكمى و علم إلهى و مقدم بر ديگران قرار گرفته است؛ چون جامع و راسخ در طريق كشف و شهود و حكمت ذوقى و بحثى است و اعز من الكبريت الأحمر. صدر المتألّهين من حيث المجموع بر اكابر و اساطين ترجيح ندارد، بلكه در هر مسلك بر خريط و متخصص در اين مسلك رجحان دارد و خود با كمال صراحت به اين معنا اعتراف فرموده و اين ادعا در بين مشايخ كبار به سمع قبول پذيرفته شده است. در مواضع مختلف از جمله اواخر مباحث نفس اسفار، شاهكارهاى علمى خود را تقرير فرموده است.

قال (رض ...):

«و اعلم ان هذه الدقيقة و امثالها من احكام الموجودات لا يمكن الوصول إليها الا بمكاشفات باطنية و مشاهدات سريّة، و معاينات وجودية و لا يكفى فيها حفظ القواعد البحثية و احكام المفهومات الذاتية و العرضيّة.

و هذه المكاشفات و المشاهدات، لا تحصل الا برياضات و مجاهدات فى خلوات مع توحّش شديد عن صحبة الخلق و انقطاع عن اعراض الدنيا و شهواتها الباطلة و ترفّعاتها الوهميّة و امانيها الكاذبة.

و اكثر كلمات هذا الفيلسوف [1] مما يدل على قوة كشفه و نور باطنه، و قرب منزلته ...». بعد از

[1]اثولوجيا قطعا از ارسطو نمى‌باشد، با مداركى كه امروزه به دست غربيها آمده است اثولوجيا از شيخ يونانى‌