حرف علّه به‌جاى فاء و لام باشد، آن را لفيف مفروق خوانند چون وقى و وقى و اگر به‌جاى عين و لام باشد، آن را لفيف مقرون خوانند چون طىّ و طوى.

پس مجموع اسماء و افعال بر هفت نوع بود:

و احوال هريك از اينها در اين كتاب روشن گردد- إن شاء اللّه تعالى.

فصل: [زمان در فعل‌]

دانسته شد كه فعل ثلاثى مجرّد را سه صيغه است فعل چون نصر و فعل چون علم و فعل چون شرف و اين هر سه فعل ماضى است كه دلالت مى‌كند بر زمان گذشته و هر يكى را مستقبلى است كه دلالت مى‌كند بر زمان آينده و مستقبل فعل سه است فعل يفعل چون نصر ينصر و فعل يفعل چون ضرب يضرب و فعل يفعل چون منع يمنع و مستقبل فعل دو است فعل يفعل چون علم يعلم و فعل يفعل چون حسب يحسب.

و مستقبل فعل يكى است فعل يفعل چون شرف يشرف.

پس مجموع ابواب ثلاثى كه ماضى وى مجرّد است از حروف زوايد شش است: فعل يفعل چون نصر ينصر و فعل يفعل چون ضرب يضرب و فعل يفعل چون علم يعلم. و اين سه باب را اصول خوانند؛ زيرا كه حركت عين ماضى، مخالف حركت عين مستقبل است.

و فعل يفعل چون منع يمنع و فعل يفعل چون حسب يحسب و فعل يفعل چون شرف يشرف. و اين سه باب را فروع خوانند، زيرا كه حركت عين ماضى، موافق حركت عين مستقبل است.

جامع المقدمات (جامعه