بالاخره آن حضرت به صلح مجبور شده خلافت ظاهرى را با شرايطى (به شرط اين‌كه پس از درگذشت معاويه دوباره خلافت به امام حسن عليه السلام برگردد و خاندان و شيعيانش از تعرض مصون باشند) به معاويه واگذار نمود [1].

معاويه به اين ترتيب خلافت اسلامى را قبضه كرد و وارد عراق شده و در سخنرانى عمومى رسمى شرايط صلح را الغاء نموده‌ [2] و از هر راه ممكن استفاده كرده سخت‌ترين فشار و شكنجه را بر اهل بيت و شيعيان ايشان روا داشت.

امام حسن عليه السلام در تمام مدت امامت خود كه ده سال طول كشيد در نهايت شدت و اختناق زندگى كرد و هيچ‌گونه امنى حتى درداخل خانه خود نداشت و بالاخره در سال پنجاه هجرى به تحريك معاويه به‌دست همسر خود مسموم و شهيد شد [3].

امام حسن عليه السلام در كمالات انسانى يادگار پدر و نمونه كامل جد بزرگوار خود بود و تا پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله در قيد حيات بود، او و برادرش در كنار آن حضرت جاى داشتند و گاهى آنان را بر دوش خود سوار مى‌كرد.

عامه و خاصه از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله روايت كرده اندكه درباره حسن و حسين عليهما السلام فرمود: [4] «اين دو فرزند من امام مى‌باشند خواه برخيزند و خواه بنشينند» (كنايه است از تصدى مقام خلافت ظاهرى وعدم تصدى آن) و روايات بسيار از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و اميرالمؤمنين على عليه السلام در امامت آن حضرت بعد از پدر بزرگوارش،

[1] . ارشاد مفيد، ص 172؛ مناقب ابن‌شهرآشوب، ج 4، ص 33؛ الامامة والسياسة، ج 1، ص 163؛ فصول المهمه، ص 145 و تذكرة الخواص، ص 197

[2] . ارشاد مفيد، ص 173؛ مناقب ابن‌شهرآشوب، ج 4، ص 35 و الامامة و السياسه، ج 1، ص 164

[3] . ارشاد مفيد، ص 174؛ مناقب ابن‌شهرآشوب، ج 4، ص 42؛ فصول المهمه، ص 146 و تذكرة الخواص، ص 211

[4] . ارشاد مفيد، ص 181 و اثبات الهداه، ج 5، ص 129 و 134