بداهت مفهوم وجود يا ديگر معقولات ثانيه فلسفى را منكر شود و از ما تعريف طلب كند، «آيا براى چنين كسى مى‌توان برهان بر بداهت معقولات ثانيه فلسفى اقامه نمود و بى‌نيازى آنها را از تعريف اثبات كرد يا نه؟» آيا همان‌طور كه تصور معقولات ثانيه فلسفى بديهى است؛ تصديق به بداهت آنها نيز بديهى است؟ به عقيده حكما، تصديق به بداهت آنها- بويژه مفهوم وجود و مشتقات آن- بديهى است و نياز به برهان ندارد، در عين‌حال براى منكران نيز مى‌توان از طريق بساطت اين مفاهيم برهان اقامه كرد.

3- 1: اثبات موضوعيت مفهوم موجود

گفتيم كه موضوع علم كلّ يا كلّى‌ترين مفهومى است كه قابل صدق بر موضوعات مسائل علم است و محمولات آن مسائل نيز از عوارض ذاتيه آن هستند. طبق اين نظر، براى اثبات اينكه مفهوم موجود موضوع فلسفه اولى است بايد دو مطلب را ثابت كرد:

اوّل، مفهوم «موجود» كلى‌ترين مفهوم قابل صدق بر موضوعات مسائل فلسفى است.

دوم: محمولات فلسفى- كه در حقيقت ساير معقولات ثانيه فلسفى هستند- همه از عوارض ذاتيه اين مفهوم‌اند.

مطلب اول بديهى است و محتاج برهان و استدلال نيست. بدون شك، در ذهن ما، مفهومى اعم از وجود و موجود نيست، مفهوم موجود بر تمام اشيا، اعم از واجب و ممكن و جوهر و عرض، صدق مى‌كند و در مرحله اوّل/ فصل چهارم/ 1 خواهيم گفت كه اين مفهوم به يك اعتبار حتى بر مصداق نقيض خود، يعنى بر معدومات، نيز صادق است.

اثبات مطلب دوم نيز دشوار نيست. گفتيم كه عرض ذاتى محمولى است كه بر موضوع حمل مى‌شود از آن جهت كه موضوع خودش خودش است. عوارض ذاتيه موجود نيز محمولاتى هستند كه بر موجود از آن جهت كه موجود است حمل مى‌شوند؛ پس جهت اثبات مطلب دوم كافى است ثابت كنيم كه ساير معقولات ثانيه- كه تماما از محمولات فلسفى به شمار مى‌روند- از اين قبيل‌اند. قبل از هرچيز، لازم است اصطلاح «موجود از آن جهت كه موجود است» را توضيح دهيم تا خودبخود به مقصود نزديك شويم.

به هر موجودى مى‌توان از جهات و حيثيات مختلف و از زواياى گوناگون نگريست و در هر نگرشى احكام و قوانين خاصى كه از آن جهت و حيثيت بر آن حاكم است به دست آورد و