3- 1: كثرت وجود عين وجود است‌

حاصل آنچه در 2- 1 گفته شد اينكه كثرت وجودى صفت حقيقى و بالذات وجود است و در فصل دوم/ 1- 4- 6 نيز گذشت كه صفات حقيقى وجود خارج از وجود نيستند؛ مصداق و واقعيتى غير از مصداق و واقعيت وجود ندارند. از منضم كردن اين دو مطلب يك قياس شكل اول به‌دست مى‌آيد كه نتيجه آن اين است كه كثرت وجودى واقعيتى جز واقعيت وجود ندارد؛ يعنى حقيقت خارجى وجود عين كثرت است؛ فى حد ذاته كثير است؛ كثرت مقوم آن است.

دليل كبراى قياس فوق در فصل اول/ 2- 4- 6 بيان شد و نياز به تكرار نيست، ولى چون در كتاب مجددا ذكرشده، دوباره باختصار به آن اشاره مى‌كنيم. خلاصه دليل اينكه اولا، حقيقت وجود بسيط است و جزء ندارد، بنابراين نمى‌توان گفت كه كثرت وجودى واقعيتى جداى از حقيقت وجود دارد كه به آن منضم مى‌شود، زيرا هرچه غير از حقيقت وجود باطل و معدوم است و حال آنكه فرض اين است كه كثرت وجودى حقيقتا در خارج موجود است. پس كثرت خارجى حقيقت وجود موجود است در حالى‌كه نه جزء وجود است و نه صفتى است خارج از وجود و جداى از آن‌كه به آن ضميمه شده باشد، بنابراين جز اين نيست كه عين خود حقيقت وجود است:

و قد تقدّم فى الفصل السابق انّ الوجود بسيط و انّه لا غير له. و يستنتج من ذلك انّ هذه الكثرة مقوّمة للوجود بمعنى انّها فيه غير خارجة منه و الّا كانت جزء منه و لا جزء للوجود او حقيقة خارجة منه و لا خارج من الوجود، فللوجود كثرة فى نفسه.

2: توضيح مدّعا

كثرت ماهوى و وجودى توضيح داده شد و معلوم شد كه اوّلى حقيقتا مربوط به ماهيات است و مجازا به‌وجود نسبت داده مى‌شود ولى دومى وصف حقيقى وجود است و همچنين در 3- 1 بيان شد كه كثرت وجودى در خارج عين حقيقت وجود است. اكنون اين سؤال مطرح است كه «آيا حقيقت وجود هيچ نحو وحدتى هم دارد يا كثرت محض است؟» به عبارت ديگر، «آيا همان‌طور كه وجود كثرتى دارد كه عين حقيقت آن است نيز وحدتى هم دارد؛ وحدتى كه صفت حقيقى آن و طبعا عين حقيقت آن باشد يا نه، حقيقت وجود در خارج كثرت محض است؟»