لزومى دارد كه رسول خدا در
كارها با آنان مشورت كند. خداوند براى شخصيت دادن به مؤمنان به پيامبر دستور
مىدهد كه در كارها با آنان مشورت كند و در نهايت، پس از مشورت، تصميمگيرنده خود
پيامبر باشد و با توكّل بر خداوند به آن عمل كند:
«و شاوِرهُم فِى الامرِ فَاذا عَزَمتَ فَتَوَكَّل عَلَى اللَّهِ». (آلعمران/ 3، 159)آزمايش مؤمنانقرآن به صراحت غزوه احُد
را صحنه آزمايش و امتحان* مؤمنان مىداند و چنين حوادثى را سبب شناخته شدن افراد
با ايمان از مدّعيان ايمان بيان مىكند: «... و تِلكَ
الايّامُ نُداوِلُها بَينَ النّاسِ و لِيَعلَمَ اللَّهُ الَّذينَ ءامَنوا و
يَتَّخِذَ مِنكُم شُهَداءَ واللَّهُ لا يُحِبُّ الظلِمين* و لِيُمَحّصَ اللَّهُ
الَّذينَ ءامَنوا و يَمحَقَ الكفِرين* ام حَسِبتُم ان تَدخُلوا الجَنَّةَ و لَمّا
يَعلَمِ اللَّهُ الَّذينَ جهَدوا مِنكُم و يَعلَمَ الصبِرين* و لَقَد كُنتُم
تَمَنَّونَ المَوتَ مِن قَبلِ ان تَلقَوهُ فَقَد رَايتُموهُ وانتُم تَنظُرون/ ... و اين روزها را ميان مردمان مىگردانيم و تا خدا كسانى را كه
ايمان آوردهاند، باز شناسد و از شما شهيدانى برگيرد و خدا ستمكاران را دوست
ندارد و تا كسانى را كه ايمان آوردهاند، پاك و ناب گرداند و كافران را تباه سازد.
آيا چنين پنداشتهايد كه به بهشت درمىآييد و حال آنكه هنوز خدا كسانى از شما را
كه جهاد كردند و شكيبايان را معلوم نكرده است و شما پيش از آنكه با مرگ روبرو شويد،
آرزوى آن مىكرديد. اكنون آن را ديديد و به آن مىنگريد». (آلعمران/ 3، 140- 143)
در اين آيات، به مسلمانانى كه شهادت در راه خدا را آرزو مىكردند، يادآورى مىشود
كه سنّت الهى بر امتحان و آزمايش افراد استوار است؛ چنانكه در آيه 154 آلعمران/
3 كه لحظات پس از جنگ را بيان مىكند، به آن دسته از مسلمانان كه ايمان ضعيفى
داشتند، همين مطلب را يادآور مىشود: «... و لِيَبتَلِىَ
اللَّهُ ما فى صُدورِكُم ولِيُمَحّصَ ما فى قُلوبِكُم ...»
و تا خداى، آنچه در سينههاى شما است بيازمايد و آنچه را در دلهاى شما است، پاك
كند ...». (آلعمران/ 3، 154) خداوند در آياتى ديگر، آنچه را در روز احُد اتّفاق
افتاد براى آزمودن مؤمنان از منافقان بيان مىكند:
«و ما اصبَكُم يَومَ التَقَى الجَمعانِ فَبِاذنِ اللَّهِ و لِيَعلَمَ المُؤمِنِين*
و لِيَعلَمَ الَّذينَ نافَقوا ...». (آلعمران/ 3، 166- 167)