صفا، ذبيح اللّه (۱۲۹۰ـ[۱۳۸۲]) [1]

تاريخ ادبيات ايران ، چاپ اول: ۱۳۳۲. چاپ سيزدهم ، تهران ، انتشارات فروردين ، ۱۳۷۲ .
دكتر صفا اطلاعات مفيدى درباره ابوالفتوح و آثارش عرضه كرده و در حين بررسى زندگينامه مشاهير عالمان سده پنجم و ششم، به وى هم پرداخته است:
ابوالفتوح رازى، جمال الدين حسين بن على بن محمد، از علماى بزرگ شيعه در علوم دينى است. نژاد وى ببديل بن ورقاء خزاعى از صحابه مى رسد و بنابراين اصلاً از عربان بود ليكن اجدادش ساليان دراز در ايران سكونت داشته و ايرانى شده بودند و قسمتى از آنان در نيشابور و بيهق و دسته يى در رى بسر مى برده اند. وى استاد رشيدالدين ابوجعفر محمد بن على بن شهرآشوب (م۵۸۸) است. ابوالفتوح خود در رى بوعظ و تذكير براى شيعيان اشتغال داشت و وفات او نيز در همين شهر اتفاق افتاده و در جوار بقعه امامزاده حمزه و حضرت عبدالعظيم دفن شده است. سال ولادت و وفات او معلوم نيست ليكن ميتوان تولد او را بتقريب در اواسط نيمه دوم قرن پنجم دانست و چون صاحب كتاب رياض العلما اجازه ابوالفتوح را بخط او در پشت نسخه يى از شرح الشهاب بتاريخ ۵۵۲ ديده است، پس وفات ابوالفتوح بعد از اين تاريخ و ظاهرا در يكى از سالهاى نزديك به ۵۵۲ اتفاق افتاده است. تأليف كتاب روض الجنان او نيز بايد در نيمه اول قرن ششم و بحساب مرحوم علامه قزوينى بين ۵۱۰ و سال ۵۵۶ كه تاريخ قديمترين نسخه تفسير او (موجود در كتابخانه آستانه قدس رضوى) است، صورت گرفته باشد. [2]
آثار و مؤلفات ابوالفتوح اينگونه است :
از تأليفات او شرح الشهاب [3] ، رساله يوحنا در ردّ مذاهب اربعه، رساله حُسنيه بعربى در مسأله امامت، و تفسير روض الجنان را نام برده اند. تفسير روض الجنان، كتاب

[1] اين تاريخ بر اساس تاريخ چاپ اول است.

[2] تاريخ ادبيات در ايران ، ج ۲ ، ص۹۶۴ .

[3] درباره شهاب الاخبار ابوعبداللّه محمد قضاعى و شروح آن رجوع شود به فهرست كتابخانه دانشگاه تهران ج۳، ص۱۳۳۳ـ۱۳۳۷.