گاهى به خطا مى افتد گاهى تشخيص او موافق با واقع و حقيقت امر مى شود و گاهى مخالف با آن مى باشد پس در اينجا نيز گمان مى كنم كه در اثر تقديم و تأخير در قرائت دو رقم اول اين عدد تصحيف و تحريفى بكار رفته و در نتيجه آن خلاف واقعى پديد آمده است.
توضيح آنكه قويّا محتمل است بلكه با تدبّر در مطالب مندرجه اين مطلب محفوف به قرائن جليّه و امارات روشنى مى گردد كه مى توان گفت كه : به ظنّ قوى يعنى ظنّ متاخم به علم ضابط تاريخ وفات ابوالفتوح چنين نوشته بوده «۵۵۴» ليكن ناقل از روى آن كه دست دوم بوده در نتيجه اندماج ارقام اينصورت تاريخ اشتباه كرده چهار را كه در مرتبه آحاد بوده به مرتبه عشرات آورده و پنج را در اثر عدم تشخيص و عدم تمكّن از قرائت آن صفر تصوّر كرده و به مرتبه آحاد برده است در نتيجه اين عدد «۵۵۴» يعنى پانصد و پنجاه و چهار كه تاريخ واقعى وفات ابوالفتوح بوده به اين صورت ۵۴۰ افتاده يعنى پانصد و چهل شده است و چهارده سال مابه التّفاوت پيدا كرده است. [1]

حر عاملى ، محمد بن حسن [2] (۱۰۳۳ـ۱۱۰۴ق)

امل الآمل. به كوشش احمد حسينى. قم، دارالكتاب الاسلامى، ۱۳۶۲.
حر عاملى و افندى هر دو در سده دوازدهم قمرى مى زيستند و منابع مطالعاتى آنها هم مشابه بوده است، ولى نوشته افندى درباره ابوالفتوح، حدود هفت صفحه پُر است ؛ در حالى كه نوشته حر عاملى درباره ابوالفتوح چند سطر زير است :
عالم واعظ مفسر دين ، له تصانيف منها : التفسير المسمى روض الجنان و روح الجنان فى تفسير القرآن عشرين مجلدا ، و روح الاحباب و روح الالباب فى شرح الشهاب ، قرأتهما عليه ـ قاله منتجب الدين. وقد ذكر ابن شهرآشوب كما يأتى فى الكنى.
نوشته حر عاملى نسبت به افندى كه معاصر يكديگر بوده اند، نوعى زندگينامه

[1] تفسير گازر، مقدمه محدث ارموى ، ص لب ـ لج .

[2] نام ديگر او عاملى المشغرى است.