مقدمه

يكى از گرايشهاى تفسير و مفسران؛ گرايش تربيتى و هدايتى است. در اين گرايش تلاش مفسر برجسته كردن نكات آموزنده عملى و راهنمايى به مواجهه با آفتها و خطرات رفتارى انسان است. از اين گرايش صبغه هاى مختلفى در حوزه تفسيرپژوهى ظهور و بروز كرده كه از مشهورترين آنها مى توان به گرايش اشارى و عرفانى ياد كرد. تفسيرهايى هم هستند كه با صبغه اخلاقى به موضوعات قرآنى مى پردازند و آياتى را كه در حوزه اخلاق قرار گرفته، به شكل متمايز و برجسته اى درباره آن بيشتر از روال معمول سخن مى گويند. لذا تفسير اين آيات جنبه راهبردى و كاربردى در حوزه اخلاق پيدا مى كند. طبيعى است كه پشتوانه اين گرايش مانند گرايشهاى ديگر قرآن است؛ چون قرآن كريم هدف از بعثت پيامبران را تربيت و تزكيه افراد بشر دانسته و در سه مورد تزكيه را بر تعليم مقدم داشته است. [1] مفسرانى كه به اين هدف مى پردازند، بايد راهها و روش تربيت و سلوك را بنمايانند و امورى را كه مانع سلوك مى گردند، عيان سازند تا نفوسى كه به مطالعه تفسير قرآن روى مى آورند، معلوماتشان به رهنمون شدن به تزكيه و رفع آلودگيها بينجامد.
ابوالفتوح رازى يكى از مفسرانى است كه تفسيرش با گرايش تربيتى و هدايتى، هم صبغه اشارى دارد و هم صبغه اخلاقى؛ زيرا او افزون بر طرح نكات توجه دهنده به خالق هستى، مسائل اخلاقى را در تمام حوزه هاى شناخته شده آن عصر به شكل

[1] بقره (۲): آيه ۱۲۹؛ آل عمران (۳): آيه ۱۶۴؛ جمعه (۶۲): آيه ۲.