مناقب [1] بسيارى كه براى جانشين حقيقى پيغمبر و جانشينان او قائل بودند، ايشان را به اعتقاد راسخ درباره آنان مصمّم مى داشت؛ زيرا پيغمبر خدا درباره على عليه السلامفرمود: من احبَّ عليّاً فقد أحبَّني ومن أبغضَ عليّاً فقد أبغَضني، ومن آذى عليّاً فقد آذاني ومن آذاني فقَد آذَى اللّه َ. [2]
مجدالدين بن اثير در كتاب نهاية اللغة در كلمه «قمح» نوشته:
وفي حديث عليّ عليه السلام، قالَ لَهُ النَّبيُّ صلى الله عليه و آله: ستقدمُ علَى اللّه ِ أنت وشيعتُكَ راضِينَ مرضيّين ويقدم عليه عدُوُّكَ غِضاباً مقمَحينَ.
به اين جهات و دلايل، ايران همه وقت محلّ امن و مركز حاميان ارادتمند و معتقد به على عليه السلام و يازده فرزندش به شمار مى رفت. شيعه در سه قرن اوّل اسلامى اهميت بسيارى پيدا كرد. در دو قرن سوم و چهارم پادشاهان دو سلسله زيارى و بويى، كه خود شيعى بودند، نسبت به انتشار عقايد شيعه، جدّى بليغ مبذول مى داشتند، به ويژه در دوران سلطنت ركن الدوله و عضد الدوله مذهب شيعه در سراسر ايران رواج و توسعه پيدا كرده بود.

۳. نهضت شعوبيّه

مظالم حكومت اموى و غَدر و نيرنگ خلفاى عباسى و تحقيرى كه بر ايرانيان روا مى داشتند، به ويژه در عهد امراى بنى اميّه، كه نسبت به افراد ايرانى با آن همه سوابق درخشان تاريخى اهانت مى كردند، سبب شد كه يكى از بزرگ ترين نهضتهاى

[1] كتاب الصواعق المحرقه، تأليف احمد بن حجر مكى، چاپ مصر.

[2] شيخ صدوق در كتاب نفيس خصال به ذكر هفتاد منقبت از على عليه السلام مى پردازد و تصريح مى كند كه هيچ كدام از امت در اين مناقب با وى شريك نيستند. (رجوع شود به خصال صدوق، ترجمه آقاى حاج شيخ محمد باقر كمره اى، ج ۳، ص ۲۱۰ به بعد).