فصل چهارم:

مباحث تاريخى تفسير

الف) تاريخ و قصص قرآن

يكى از شقوق معارف قرآن مجيد، قصص و تاريخ پيمبران سلف و امم پيشين مى باشد. تفسير شيخ، كه به زبان فارسى شيوا و رسا نوشته شده و حلاوت و لطافت خاصّى در قالب داستانها و تاريخ به دست آورده، از اين بابت نيز حائز اهميّت است. شيخ در اثناى تفسير، نه تنها به ترجمه قصص و تاريخ گوياى قرآن مبادرت ورزيده، بلكه در مقام تحقيق همچون مورّخ ماهر و دقيق به نقد تاريخى پرداخته، صحيح را از سقيم، و يقين را از گمان و ظنّ بيرون آورده و نظر خود را اظهار داشته است.
به علاوه، شيخ در اثناى تفسير به مغازى حضرت رسول اكرم صلى الله عليه و آله اشاره نمود و جزئيّات آن همه جهاد مقدّسى كه در طريق اعلاى حق و عظمت اسلام به وقوع پيوسته، به رشته تحرير در آورد. شيخ از آغاز خلق آدم تا وقايع و حوادثى كه در حيات پيشواى گرامى اسلام و سوانحى كه پس از آن حضرت از تفريق و تفرّق مسلمانان روى داده، سخن گفته و به مناسبت به نگارش تاريخ پرداخته و اظهار نظر كرده است.
تاريخ در قرآن از قديم ترين ازمنه، يعنى از آدم ابوالبشر، شروع مى شود. شيخ به هر يك از پيشوايان راه حق كه مى رسد، به تفصيل بسط مقال مى دهد و تاريخ حيات و نبوّت و رسالت آنان را به شرح مى نويسد و از خاندان هر يك از اين بزرگان دين و اقداماتى كه براى بيدارى و هدايت مردم گمراه نموده اند، سخن مى گويد.