«سبع و خمسين و خمسمائة».
پس خلاصه مقدّمات مذكوره اين شد كه تاريخ تأليف تفسير حاضر از طرفى به ظنّ غالب مقدّم بر حدود ۵۱۰ نبوده است و از طرف ديگر به نحو قطع و يقين و به دليل خارجى حسّى، مؤخّر از سنه ۵۵۶ نيز نمى تواند باشد. پس تاريخ تأليف آن محصور خواهد بود مابين حدود ۵۱۰ ـ ۵۵۶.
اين بود تحقيق دقيق فقيد سعيد علامه قزوينى كه زمان حيات و تاريخ تقريبى تأليف تفسير كبير را به دست داده كه در صحّت آن شكّ و ترديد روا نيست؛ چه تاكنون در جايى و كتابى اطّلاعات تازه اى به دست نيامد تا بتوان زمان قطعى و صريح حيات شيخ و تاريخ تأليف تفسيرش را تعيين نمود.

آثار شيخ

۱. تأليفات شيخ، يكى همين تفسير كبير مذكوره است به نام روض الجنان و روح الجنان، ديگر رساله يوحنّا به زبان فارسى. در اين رساله مردى به نام يوحنّا، كه نصرانى بوده و بعد مسلمان مى شود، در فرق مختلفه اسلام بحث و تحقيق و مطالعه مى كند تا هر كدام از آن بر حق باشد مورد قبول و اختيارش قرار گيرد و سرانجام فرقه شيعه، يعنى مذهب جعفرى اثناعشرى، را مى پذيرد و اختيار مى كند. شيخ اين رساله را بر نهج كتاب طرائف ابن طاووس، كه در باب امامت تأليف شده، مى نويسد.
۲. يكى ديگر از رسالاتى كه منسوب به اوست رساله حسنيه [1] (به ضم حاى مهمله بى نقطه و سكون سين مهمله بى نقطه بعد از آن نون و بعد از آن ياى دو نقطه تحتانى مشدّده و آخر آن هاء) است كه رساله مشهور و مفيدى است. اصل آن به

[1] رساله حسنيه در سالهاى ۱۲۴۴، ۱۲۴۸ و ۱۲۵۹ در ايران به چاپ رسيد و در تاريخ سرجان ملكم (ج ۲ از ترجمه فارسى، ص ۱۳۰ ـ ۱۳۳) نيز خلاصه شده و تأليف آن به ابوالفتوح نسبت داده شده است.