1 ـ قـوام جـامـعـه اسـلامى و پياده شدن احكام فردى و اجتماعى آن ، بسته به اجراى آن است ؛ امام باقر(ع ) در اين باره مى فرمايد:

(امر به معروف و نهى از منكر، راه پيامبران و روش صالحان است . فريضه بزرگى است كه بـه واسـطـه آن ، واجـبـات الهـى بـر پـا، راهـهـا امـن و كـسـبـهـا حلال شده ، حق هر كسى به وى داده مى شود، زمين آباد مى گردد، حق از دشمنان آن گرفته شده و پايه هاى حكومت الهى تحكيم مى يابد!(117)

2 ـ به عنوان نظارت عمومى ، مؤ ثرترين عامل كنترل رفتار فردى و اجتماعى افراد است ؛ اين حقيقت را على (ع ) اين گونه بيان فرموده است :

([فـَرَضَ اللّهُ] الاَْمـْرَ بـِالْمـَعـْرُوفِ مـَصـْلَحـَةً لِلْعـَوامِ وَالنَّهـْىَ عـَنِ الْمـُنـْكـَرِ رَدْعـاً لِلسُّفَهاءِ)(118)

خداوند، امر به معروف را واجب گردانيد تا عوام (توده عادى مردم ) را بدان اصلاح كند و نهى از مـنـكـر را نـيـز واجـب سـاخـت تـا وسـيـله بـازداشـتـن بـى خـردان [از اعمال ناهنجار] باشد.

3 ـ بينش و بصيرت فرد را نسبت به خوب و بد (ارزشها و ضدارزشها) بالا مى برد؛ على (ع ) ضـمن بيان مراتب سه گانه جهاد و مبارزه با مظاهر فساد و تباهى ، حداقلِ اين مبارزه را مخالفت قلبى دانسته و فرموده است :

(فـَمـَنْ لَمْ يَعْرِفْ بِقَلْبِهِ مَعْرُوفاً وَ لَمْ يُنْكِرْ مُنْكَراً، قُلِبَ فَجُعِلَ اءَعْلاهُ اءَسْفَلَهُ وَ اءَسْفَلُهُ اءَعْلاهُ)(119)

كـسـى كـه [لا اقل ] در قلب خود امر به معروف و نهى از منكر نكند، [قلبش ] واژگونه مى شود؛ بالاى آن پايين و پايين آن بالا قرار مى گيرد!

كنايه از اينكه چنين قلبى ديگر قادر به شناخت حقايق و تشخيص خوب از بد نخواهدبود.

4 ـ مـوجب سلامت جامعه ، انزواى اشرار، قدرتمندى مؤ منان و صالحان و تضعيف جبهه كفر و نفاق مـى گـردد؛ حـضـرت عـلى (ع ) پـس از آنـكـه فـرق مـبـاركـش بـه وسـيـله تـيـغ جهل و شفاوت شكافته شد، به فرزندان خود ـ امام حسن و امام حسن (ع ) چنين سفارش ‌ فرمود:

(لا تـَتـْرُكـُوا الاَْمـْرَ بـِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْىَ عَنِ الْمُنْكَرِ فَيُوَلّى عَلَيْكُمْ شِرارُكُمْ ثُمَّ تَدْعُونَ فَلا يُسْتَجابُ لَكُمْ)(120)

امـر بـه معروف و نهى از منكر را رها نكنيد كه بد كردارانتان بر شما مسلط مى شوند پس از آن دعا مى كنيد و مستجاب نمى شود.

شرايط استفاده از اين روش

اسـتـفـاده از اين روش تربيتى ، در عمل داراى سه مرحله است و هر مرحله نيز درجاتى دارد كه آمر بـه مـعـروف و نـاهـى از مـنـكر در صورت مؤ ثر بودن يك مرحله و يا يك درجه از هر مرحله ، حقّ عدول و پا فراتر نهادن از آن را ندارد. اين مراتب سه گانه عبارتند از:

الف ـ اظهار رضايت يا انزجار قلبى .

ب ـ امر و نهى به وسيله گفتار.

ج ـ امر و نهى از راه استفاده از قدرت .(121)

مـرحـله اوّل و دوّم ايـن روش ، همانند موعظه و نصيحت است ، با اين تفاوت كه در اينجا ـ با رعايت مراتب ـ صورت جدى تر و رسمى تر به خود مى گيرد و در صورتى كه نتيجه لازم گرفته نشد نوبت به استفاده از قدرت و وادار ساختن فرد به رعايت موازين شرعى مى رسد.

به همين سبب ، علاوه بر رعايت نكاتى كه در بحث موعظه و نصيحت گفته شد، آمر به معروف و ناهى از منكر بايد سعى كند كه :

1 ـ در مـرحـله اوّل سـعـى كـنـد نـمـونـه و مـصـداق كـامـل عـمـل بـه معروف و دورى از منكر باشد تا بتواند بر روى افراد تاءثير لازم را داشته باشد. على (ع ) كسانى را كه اين شرط را رعايت نمى كنند به شديدترين لحنى مورد عتاب و سرزنش قرار داده و در حقّشان نفرين كرده است :

(لَعَنَ اللّهُ الاْ مِرينَ بِالْمَعْرُوفِ التّارِكينَ لَهُ وَالنّاهينَ عَنِ الْمُنْكَرِ الْعامِلينَ بِهِ)(122)

نـفـريـن خدا بر كسانى كه امر به معروف مى كنند؛ امّا خود بدان پاى بند نيستند و نهى از منكر مى نمايند؛ امّا در عمل خود از آن دورى نمى جويند.