پاسخ:

همانگونه كه از لابلاى بحثهاى فوق روشن شد- و بارها هم به آن اشاره كرده‌ايم گاهى يك سلسله اعمال از انسان سر مى‌زند كه نتيجه آن گمراهى و انحراف هميشگى و عدم بازگشت به سوى حق است؟ لجاجت مستمر و اصرار بر گناهان و دشمنى مداوم با حق طلبان و رهبران راستين، آن چنان پرده ضخيمى بر فكر انسان مى‌افكند كه توانايى ديد كمترين شعاع آفتاب حق و حقيقت را پيدا نمى‌كند!.

و چون اين حالت، از آثار اعمالى است كه خود انسان انجام داده به هيچ وجه دليل بر جبر نمى‌شود، بلكه عين اختيار است، آنچه بخدا مربوط است اين است كه در چنان اعمالى چنين اثرى قرار داده است:

در قرآن مجيد آيات متعددى به اين واقعيت اشاره مى‌كند كه ما در ذيل آيه 7 سوره بقره و ... به آن اشاره كرده‌ايم.

در آخرين آيه مورد بحث سخنى به عنوان يك جمله معترضه براى تاكيد بحثهايى كه در داستان نوح در آيات گذشته و آينده عنوان شده است مى‌گويد:

" دشمنان مى‌گويند اين مطلب را او (محمد- ص) از پيش خود ساخته و به خدا نسبت داده است" (أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ‌).

در پاسخ آنها بگو" اگر من اينها را از پيش خود ساخته‌ام و به دروغ به خدا نسبت داده‌ام گناهش بر عهده من است" (قُلْ إِنِ افْتَرَيْتُهُ فَعَلَيَّ إِجْرامِي‌).

" ولى من از گناهان شما بيزارم" (وَ أَنَا بَرِي‌ءٌ مِمَّا تُجْرِمُونَ‌)

در اينجا بايد به چند نكته توجه داشت:

[معنى" اجرام"]

1-" اجرام" از ماده" جرم" (بر وزن جهل) همانگونه كه سابقا هم اشاره‌