و برنامه‌هاى هر قوم و گروهى را بازگو مى‌كند.

داستانهاى پيشينيان مجموعه‌اى است از پرارزشترين تجربيات آنها، و مى‌دانيم كه محصول زندگى چيزى جز تجربه نيست.

تاريخ آئينه‌اى است كه تمام قامت جوامع انسانى را در خود منعكس مى‌سازد، زشتيها، زيبائيها، كاميابيها، ناكاميها، پيروزيها و شكستها و عوامل هر يك از اين امور را.

به همين دليل مطالعه تاريخ گذشتگان، عمر انسان را- درست به اندازه عمر آنها- طولانى مى‌كند! چرا كه مجموعه تجربيات دوران عمر آنها را در اختيار انسان مى‌گذارد.

و به همين دليل على ع در آن سخن تاريخيش كه در لابلاى وصايايش به فرزند برومندش كرده چنين مى‌گويد:

اى بنى انى و ان لم اكن عمرت عمر من كان قبلى فقد نظرت فى اعمالهم و فكرت فى اخبارهم و سرت فى آثار هم حتى عدت كاحدهم بل كانى بما انتهى الى من امور هم قد عمرت من اولهم الى آخرهم.

:" فرزندم! من هر چند عمر پيشينيان را يك جا نداشته‌ام، ولى در اعمال آنها نظر افكندم، در اخبارشان انديشه نمودم، و در آثارشان به سير و سياحت پرداختم، آن چنان كه گويى همچون يكى از آنها شدم بلكه گويى من به خاطر آنچه از تجربيات تاريخ آنان دريافته‌ام با اولين و آخرين آنها عمر كرده‌ام"! [1] البته تاريخى كه خالى از خرافات و دروغ‌پردازيها و تملق‌ها و ثنا خوانيها و تحريفها و مسخها بوده باشد، ولى متاسفانه اين گونه تواريخ كم است، و نقش قرآن را در ارائه نمودن نمونه‌هايى از تاريخ اصيل نبايد از نظر دور داشت.

تاريخى كه همچون آئينه صاف باشد، نه كژ نما!، تاريخى كه تنها به ذكر

[1] نهج البلاغه نامه 31 به امام حسن مجتبى (ع).