تفسير: پيكار با كفار و منافقان‌

سر انجام در اين آيه دستور به شدت عمل در برابر كفار و منافقان داده و مى‌گويد: اى پيامبر! با كافران و منافقان جهاد كن" (يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ‌).

" و در برابر آنها روش سخت و خشنى در پيشگير (وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ‌).

اين مجازات آنها در دنياست، و در آخرت" جايگاهشان دوزخ است كه بدترين سرنوشت و جايگاه است" (وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ).

البته طرز جهاد در برابر" كفار" روشن است، و آن جهاد همه جانبه، و مخصوصا جهاد مسلحانه است، ولى در طرز جهاد با" منافقان" بحث است، زيرا مسلما پيامبر ص با منافقان جهاد مسلحانه نداشت، چه اينكه منافق كسى است كه ظاهرا در صفوف مسلمين قرار دارد و بحكم ظاهر محكوم به تمام آثار اسلام است. هر چند در باطن كارشكنى مى‌كند، چه بسا افرادى كه مى‌دانيم ايمان واقعى ندارند، ولى بخاطر اظهار اسلام نمى‌توانيم رفتار يك نامسلمان با آنها كنيم.

لذا همانگونه كه از روايات اسلامى و گفتار مفسران استفاده مى‌شود بايد گفت: منظور از جهاد با منافقان انواع و اشكال ديگر مبارزه غير از مبارزه مسلحانه است، مانند مذمت و توبيخ و تهديد و رسوا ساختن آنها، و شايد جمله" وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ‌" اشاره به همين معنى باشد.

البته اين احتمال در تفسير آيه وجود دارد كه منافقان ما دام كه وضعشان آشكار، و اسرار درونشان بر ملا نشده، داراى احكام اسلامند، اما هنگامى كه وضعشان مشخص شد به حكم كفار حربى خواهند بود، و در اين حال نبرد مسلحانه نيز با آنها مجاز است.