و حسابى نيستند مى‌فرمايد:" خداوند به آنچه آنها انجام مى‌دهند عالم است" (إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِما يَفْعَلُونَ‌).

تفسير نمونه ؛ ج‌8 ؛ ص284

* در اينجا به چند نكته بايد توجه داشت:

1- در آيات فوق خوانديم كه تنها خدا است كه هدايت به سوى حق مى‌كند اين انحصار يا به خاطر آن است كه منظور از هدايت تنها ارائه طريق نيست بلكه رساندن به مقصد نيز مى‌باشد و اين كار تنها بدست پروردگار است، و يا به اين جهت است كه ارائه طريق و نشان دادن راه نيز در درجه اول كار خدا است، و غير او يعنى پيامبران و راهنمايان الهى تنها از طريق هدايت او آگاه به راههاى هدايت مى‌شوند، و با تعليم او عالم مى‌گردند.

2- اينكه در آيات فوق مى‌خوانيم معبودهاى مشركان نه تنها نمى‌توانند كسى را هدايت كنند بلكه خودشان نيازمند هدايت الهى هستند، گر چه در باره بتهاى سنگى و چوبى، صدق نمى‌كند، زيرا آنها مطلقا عقل و شعورى ندارند، ولى در مورد معبودهاى صاحب شعور مانند فرشتگان و انسانهايى كه معبود واقع شدند كاملا صدق مى‌كند.

اين احتمال نيز وجود دارد كه جمله مزبور به معنى يك قضيه شرطيه باشد يعنى به فرض كه بتها عقل و شعور هم داشته باشند بدون راهنمايى الهى، خودشان راه را پيدا نمى‌كنند، تا چه رسد كه بخواهند راهنماى دگران باشند.

و به هر حال آيات فوق به خوبى نشان مى‌دهد كه يكى از برنامه‌هاى اصلى پروردگار در برابر بندگان، هدايت آنها به سوى حق است كه اين كار از طريق بخشيدن عقل و خرد، و دادن درسهاى گوناگون از راه فطرت، و ارائه آيات و نشانه‌هايش در جهان آفرينش همچنين از طريق فرستادن پيامبران و كتب آسمانى صورت مى‌گيرد.