تعيين كنيم آن شب، چندمين شب ماه هست.

ممكن است بعضى تصور كنند از نيمه دوم ماه به بعد منظره‌هاى نيمه اول ماه عينا تكرار مى‌شود، و مثلا چهره ماه در شب بيست و يكم درست مانند شب هفتم است، ولى اين يك اشتباه بزرگ است، زيرا قسمت ناقص ماه در نيمه اول طرف بالا است در حالى كه قسمت ناقص در نيمه دوم طرف پائين است و به تعبير ديگر نوكهاى هلال در آغاز ماه به سمت شرق است، در حالى كه نوكهاى ماه در اواخر ماه به سمت غرب مى‌باشد، به علاوه ماه در اوائل ماه در سمت غرب ديده مى‌شود، ولى در اواخر بيشتر در سمت شرق و بسيار ديرتر طلوع مى‌كند.

به اين ترتيب مى‌توان از شكل ماه با تغييرات تدريجى‌اش به عنوان يك روز شمار استفاده كرد، و با دقت روزهاى ماه را از شكل ماه بدست آورد.

به هر حال ما در اين موهبت كه نامش را" نظام تاريخى" مى‌ناميم، مديون اين آفرينش الهى هستيم، و اگر حركات ماه و خورشيد (زمين) نبود، چنان هرج و مرج و ناراحتى در زندگى براى ما پديد مى‌آمد كه حسابى براى آن متصور نبود.

زندانيانى كه در سلولهاى انفرادى و تاريك گرفتار شده‌اند و زمان را گم كرده‌اند اين سرگردانى و بلاتكليفى را كاملا احساس كرده‌اند.

يكى از زندانيانى كه در عصر ما حدود يك ماه در سلول تاريك انفرادى عمال استبداد گرفتار شده بود نقل مى‌كرد كه من براى تشخيص وقت نماز هيچ وسيله‌اى نداشتم جز اينكه به هنگامى كه نهار مى‌آوردند نماز ظهر و عصر مى‌خواندم و به هنگامى كه شام مى‌آوردند، نماز مغرب و عشا و نماز صبح را نيز معمولا همراه آوردن صبحانه مى‌خواندم! براى اينكه روزها را بشمرم حساب وعده‌هاى غذا را در نظر مى‌گرفتم، هر سه وعده غذا را يك روز حساب مى‌كردم! اما نمى‌دانم چه شد هنگامى كه از زندان بيرون آمدم حساب من با حساب مردم‌