" بار ديگر رحمت خدا به سراغ آنان آمد، و توبه و بازگشت حقيقى و خالصانه را بر آنان آسان ساخت، تا توبه كنند" (ثُمَّ تابَ عَلَيْهِمْ لِيَتُوبُوا).

چرا كه" خداوند توبه‌پذير و رحيم است" (إِنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ‌).

1- منظور از توبه خدا بر پيامبر (ص) چيست؟

در نخستين آيه مورد بحث خوانديم كه خداوند بر پيامبر ص و مهاجران و انصار توبه كرد و توبه آنها را پذيرا شد.

بدون شك پيامبر معصوم گناهى نداشته كه بخواهد از آن توبه كند و خدا توبه او را بپذيرد (هر چند پاره‌اى از مفسران اهل تسنن تعبير فوق را دليل بر صدور لغزشى از پيامبر ص در ماجراى تبوك گرفته‌اند).

ولى دقت در خود آيه و ساير آيات قرآن به نادرست بودن اين تفسير گواهى مى‌دهد، زيرا اولا توبه پروردگار به معنى بازگشت او به رحمت و توجه به بندگان است، و در مفهوم آن، گناه و يا لغزش نيست، چنان كه در سوره نساء بعد از ذكر قسمتى از احكام اسلام، مى‌فرمايد: يُرِيدُ اللَّهُ لِيُبَيِّنَ لَكُمْ وَ يَهْدِيَكُمْ سُنَنَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ‌: (خداوند مى‌خواهد احكام خود را براى شما تبيين كند و به روش شايسته كه قبل از شما بودند شما را هدايت كند، و بر شما توبه كند، و خداوند عالم و حكيم است).

در اين آيه و پيش از آن سخن از گناه و لغزشى به ميان نيامده، بلكه طبق تصريح همين آيه سخن از تبيين احكام و هدايت به سنتهاى ارزنده پيشين در ميان است، و اين خود نشان مى‌دهد كه توبه در اينجا به معنى شمول رحمت الهى نسبت به بندگان است.

ثانيا در كتب لغت نيز يكى از معانى توبه همين موضوع ذكر شده است،