3- محتواى سوره‌

از آنجا كه اين سوره به هنگام اوج گرفتن در جزيره عرب و پس از در هم شكسته شدن آخرين مقاومت مشركان نازل گرديده، محتواى آن داراى اهميت ويژه و فرازهاى حساسى است.

قسمت مهمى از آن پيرامون باقيمانده مشركان و بت پرستان و قطع رابطه با آنها، و الغاء پيمانهايى است كه با مسلمانان داشتند (بخاطر نقض مكرر اين پيمانها از طرف آنان) تا بقاياى بت پرستى براى هميشه از محيط اسلام بر چيده شود.

و از آنجا كه با گسترش اسلام و در هم شكسته شدن صفوف دشمنان عده‌اى تغيير چهره داده، خود را در صفوف مسلمانان جاى دادند، تا در فرصت مناسب به اسلام ضربه كارى زنند، قسمت مهم ديگرى از اين سوره از منافقان و سرنوشت آنان سخن مى‌گويد، و به مسلمانان شديدا هشدار مى‌دهد و نشانه‌هاى منافقان را بر مى‌شمرد.

بخش ديگرى از اين سوره پيرامون اهميت جهاد در راه خدا است، زيرا در اين موقع حساس غفلت از اين موضوع حياتى باعث ضعف و عقب‌نشينى و يا شكست مسلمانان مى‌شد.

بخش مهم ديگرى از اين سوره به عنوان تكميل بحثهاى گذشته از انحراف اهل كتاب (يهود و نصارى) از حقيقت توحيد، و انحراف دانشمندانشان از وظيفه رهبرى و روشنگرى سخن مى‌گويد.

و نيز در آيات ديگرى به تناسب بحثهاى مربوط به جهاد، مسلمانان را به اتحاد و فشردگى صفوف دعوت مى‌كند و متخلفين يعنى افراد سست و تنبلى كه به بهانه‌هاى مختلف شانه از زير بار وظيفه جهاد تهى مى‌كردند شديدا سرزنش و ملامت و به عكس از مهاجرين نخستين و ساير مؤمنان راستين مدح و ستايش‌