البته منظور اين نيست كه همه آنها داراى كتاب آسمانى بودند بلكه چون سخن از مجموع آنها در ميان است كتاب به مجموع نسبت داده شده، درست مثل اين است كه مى‌گوئيم: در فلان كتاب دانشمندان و كتب آنها معرفى شده است، يعنى كتب آنهايى كه كتابى تاليف كرده‌اند.

ضمنا در اينكه منظور از" حكم" چيست، سه احتمال وجود دارد:

1- حكم به معنى عقل و فهم و درك يعنى علاوه بر اينكه كتاب آسمانى در اختيار آنها گذاشتيم قدرت درك و فهم آن را به آنها بخشيديم زيرا وجود كتاب بدون وجود درك و فهم قوى و كامل، اثرى نخواهد داشت.

2- مقام داورى، يعنى آنها در پرتو قوانين آسمانى كه از كتاب الهى استفاده مى‌كردند مى‌توانستند در ميان مردم قضاوت كنند و شرائط يك قاضى و دادرس عادل همگى در آنها بطور كامل جمع بود.

3- حكومت و زمامدارى، زيرا آنها علاوه بر مقام نبوت و رسالت، داراى مقام حكومت نيز بودند.

شاهد بر معانى فوق علاوه بر اينكه معنى لغوى حكم با تمام اين معانى تطبيق مى‌كند اين است كه در آيات مختلف قرآن نيز حكم در اين معانى بكار رفته است‌ [1] و هيچ مانعى ندارد كه حكم در آيه فوق در يك معنى جامع كه همه مفاهيم سه‌گانه فوق را شامل شود، استعمال شده باشد، زيرا حكم در اصل- آن چنان كه‌

[1] در آيه 12 سوره لقمان به معنى علم و فهم و در آيه 22 سوره ص به معنى قضاوت، و در آيه 26 سوره كهف به معنى حكومت آمده است.