در كجا هستند؟

پاسخ اين سؤال را از دو راه مى‌توان داد:

نخست اينكه: بهشت و دوزخ در باطن و درون اين جهانند. ما اين آسمان و زمين و كرات مختلف را با چشم خود مى‌بينيم اما عوالمى كه در درون اين جهان قرار دارند نمى‌بينيم و اگر ديد و درك ديگرى داشتيم هم اكنون مى‌توانستيم آنها را ببينيم، در اين عالم موجودات بسيارى هستند كه امواج آنها با چشم ما قابل درك نيستند، آيه" كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ‌" كه در بالا اشاره شد نيز گواه اين حقيقت است. از پاره‌اى از احاديث نيز استفاده مى‌شود كه بعضى از مردان خدا درك و ديدى در اين جهان داشتند كه، بهشت و دوزخ را نيز با چشم حقيقت بين خود مى‌ديدند.

براى اين موضوع مى‌توان مثالى ذكر كرد:

فرض كنيد فرستنده نيرومندى در يك نقطه زمين وجود داشته باشد كه به- كمك ماهواره‌هاى فضايى امواج آن به سراسر زمين پخش شود و به وسيله آن نغمه دل‌انگيز تلاوت قرآن با صدايى فوق العاده دلنشين و روحپرور در همه جا پخش گردد، و در نقطه ديگرى از زمين فرستنده ديگرى با همان قدرت وجود داشته باشد كه صدايى فوق العاده گوش خراش و ناراحت كننده روى امواج ديگرى در همه- جا پراكنده شود.

هنگامى كه ما در يك مجلس عادى نشسته‌ايم صداى گفتگوى اطرافيان خود را مى‌شنويم اما از آن دو دسته امواج" روحپرور" و" آزار دهنده" كه در درون محيط ما است و همه جا را پر كرده است هيچ خبرى نداريم، ولى اگر دستگاه گيرنده‌اى مى‌داشتيم كه موج آن با يكى از اين دو فرستنده تطبيق مى‌كرد فورا در برابر ما آشكار مى‌شدند اما دستگاه شنوايى ما در حال عادى از درك آنها عاجز است.

اين مثال گرچه از جهاتى رسا نيست ولى براى مجسم ساختن چگونگى وجود بهشت و دوزخ در باطن اين جهان مؤثر به نظر مى‌رسد.