مى‌كند، تا هر كس به اندازه پيمانه استعداد و تفكرش از اين اقيانوس بى‌كران.

سهمى ببرد و از سرچشمه صاف اسرار آفرينش سيراب گردد. و براستى، جهان آفرينش، و نقش‌هاى بديع و طرحهاى زيبا و دل‌انگيز آن و نظامات خيره‌كننده‌اى كه بر آنها حكومت مى‌كند كتاب فوق العاده بزرگى است كه هر حرف و كلمه آن دليل بسيار روشن، بر وجود و يكتايى آفريدگار جهان است‌ [1] الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً نقشه دلربا و شگفت‌انگيزى كه، در گوشه و كنار اين جهان و در پهنه هستى به چشم مى‌خورد آن چنان قلوب صاحبان خرد را بخود جذب مى‌كند، كه در جميع حالات خود، چه ايستاده و چه نشسته و يا در حالى كه در بستر آرميده، و به پهلو خوابيده‌اند بياد پديد آورنده اين نظام و اسرار شگرف آن مى‌باشند، و لذا در آيه فوق مى‌فرمايد:" خردمندان آنها هستند كه خدا را در حال قيام و قعود و آن گاه كه بر پهلو خوابيده‌اند ياد مى‌كنند" و در اسرار آسمانها و زمين مى‌انديشند يعنى هميشه و در همه حال غرق اين تفكر حيات بخشند.

در اين آيه نخست اشاره به ذكر و سپس اشاره به فكر شده است يعنى تنها يادآورى خدا كافى نيست، آن گاه اين يادآورى ثمرات ارزنده‌اى خواهد داشت كه آميخته با تفكر باشد همانطور كه تفكر در خلقت آسمان و زمين اگر آميخته، با ياد خدا نباشد، نيز بجايى نميرسد چه بسيارند دانشمندانى كه در مطالعات فلكى خود و تفكر مربوط به خلقت كرات آسمانى اين نظام شگفت‌انگيز را مى‌بينند اما چون بياد خدا نيستند، و عينك توحيد بر چشم ندارند و از زاويه شناسايى مبدء هستى به آنها نگاه نمى‌كنند، از آن نتيجه لازم تربيتى و انسانى را نمى‌گيرند.

[1]- در معنى اختلاف شب و روز و اسرار آن در تفسير آيه 164 سوره بقره تفسير نمونه جلد اول صفحه 410 بحث شده است، و براى توضيح بيشتر در باره برهان نظم كه روشنترين دليل خداشناسى است به كتاب‌هاى: آفريدگار جهان، معماى هستى و در جستجوى خدا، مراجعه شود.