ورقى دفترى است معرفت كردگار"! [1] البته اين احتمال نيز داده شده كه منظور از نجم در آيه فوق ستارگان آسمان باشد، ولى آنچه در بالا گفتيم با قرائن موجود در آيه متناسبتر و سازگارتر است.

نكته: نظرى به چند روايت‌

در منابع اسلامى ذيل آيات فوق رواياتى نقل شده كه از قبيل تفسير كلى به مصداق روشن است، و هر كدام قسمتى از آيات را تبيين مى‌كند از جمله:

در حديثى از امام صادق مى‌خوانيم كه در تفسير" علمه البيان" فرمود:

البيان الاسم الاعظم الذى به علم كل شى‌ء:

" بيان همان اسم اعظم است كه به وسيله آن همه چيز دانسته مى‌شود" [2] در باره اسم عظم و تفسير آن بحثى در جلد 7 صفحه 30 (ذيل آيه 180 سوره اعراف) داشتيم.

در حديث ديگرى از امام على بن موسى الرضا ع آمده است كه منظور از" الرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ‌" اين است كه خداوند قرآن را به پيامبر ص تعليم فرمود، و منظور از" خَلَقَ الْإِنْسانَ‌" آفرينش امير مؤمنان على ع و" عَلَّمَهُ الْبَيانَ‌" بيان تمام امورى است كه مردم به آن نيازمندند.

روشن است كه روايات فوق عموميت مفاهيم اين آيات را محدود نمى‌كند هر چند ما را به مصاديق روشن آن رهنمون مى‌گردد.

[1] در باره معنى" سجود موجودات مختلف عالم هستى" مشروحا در جلد 14 صفحه 48 به بعد (ذيل آيه 18 سوره حج) بحث كرده‌ايم همچنين در جلد 12 صفحه 133 به بعد (ذيل آيه 44 سوره اسرا) بحثهاى مفصلى داشته‌ايم.

[2] تفسير مجمع البيان جلد 9 صفحه 197.