3- حديث پر معنايى از پيامبر (ص)

در حديثى آمده است كه پيغمبر اكرم ص از كنار جمعى مى‌گذشت كه مشغول خنده بودند فرمود:

لو تعلمون ما اعلم لبكيتم كثيرا و لضحكتم قليلا:

" اگر آنچه را من مى‌دانم مى‌دانستيد بسيار گريه مى‌كرديد و كم مى‌خنديد"! هنگامى كه پيامبر از آنجا گذشت جبرئيل بر او نازل شد و عرض كرد: ان اللَّه هو اضحك و ابكى:" خنده و گريه هر دو از سوى خدا است".

پيامبر ص به سوى آنها بازگشت و فرمود: چهل گام بيشتر نرفته بودم كه جبرئيل پيش من آمد و گفت: نزد آنها بازگرد و به آنها بگو ان اللَّه اضحك و ابكى‌ [1] اشاره به اينكه لزومى ندارد يك فرد با ايمان هميشه گريان باشد، هم گريه از خوف خداوند و از بيم گناهان در جاى خود لازم است، و هم خنده به هنگام نشاط، چرا كه همه از سوى خدا است.

به هر حال اين تعبيرات هيچ منافاتى با اصل اختيار و آزادى اراده انسان ندارد، چرا كه هدف بيان علة العلل و خالق اين غرائز و احساسات است.

و اگر در جاى ديگر (در آيه 82 توبه) فرموده است: فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلًا وَ لْيَبْكُوا كَثِيراً جَزاءً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ‌:" آنها بايد كمتر بخندند و بسيار بگريند بخاطر كيفر كارهايى كه انجام مى‌دادند" مربوط به منافقان است چنان كه آيات قبل و بعد آن گواهى مى‌دهد.

جالب توجه اينكه در آغاز سوره، قسم به ستاره مى‌خورد هنگامى كه‌

[1] تفسير" در المنثور" جلد 6 صفحه 130.