شما را از سرزمين خود دور كنند، و به شما پيشنهاد صلح دهند، و با آن همه ناراحتى كه قبلا ديده‌اند تمايل به ترك تعرض نشان دادند" [1] سپس پيامبر ناراحتيهايى كه در بدر و احزاب تحمل كردند به آنها يادآور شد مسلمانان تصديق كردند كه اين اعظم فتوح بوده است و آنها از روى ناآگاهى قضاوت كردند [2]" زهرى" كه از رجال معروف تابعين است مى‌گويد:" فتحى عظيمتر از صلح حديبيه صورت نگرفت، چرا كه مشركين با مسلمانان ارتباط يافتند و اسلام در قلوب آنها جايگزين شد و در عرض سه سال گروه عظيمى اسلام آوردند، و جمعيت مسلمانان با آنها فزونى گرفت" [3] در اين احاديث به گوشه‌هايى از امتيازاتى كه به بركت صلح حديبيه نصيب مسلمانان گرديد اشاره شده است.

تنها در حديثى از امام على ابن موسى الرضا ع آمده است كه:

" إِنَّا فَتَحْنا" بعد از" فتح مكه" نازل گشت‌ [4] ولى از آنجا كه صلح حديبيه مقدمه‌اى براى فتح مكه در دو سال بعد شد توجيه اين حديث مشكل نخواهد بود.

يا به تعبير ديگر صلح حديبيه در كوتاه مدت سبب فتح خيبر (در سال هفتم هجرت) و فراتر از آن سبب فتح مكه، و نيز پيروزى اسلام در تمام صحنه جهان از نظر نفوذ در قلوب مردم بود.

و به اين ترتيب مى‌توان ميان تفسيرهاى چهارگانه را جمع كرد با اين قيد كه محور اصلى را صلح حديبيه تشكيل مى‌دهد.

[1]" جوامع الجامع" (مطابق نور الثقلين جلد 5 صفحه 48- حديث 9).

[2]" تفسير در المنثور" جلد 6 صفحه 68.

[3] همان مدرك صفحه 109.

[4]" نور الثقلين" جلد 5 صفحه 48.