تخفيف نخواهد يافت، و هيچگونه راه نجاتى براى آنان نيست، و آنها از همه جا مايوس خواهند بود" (لا يُفَتَّرُ عَنْهُمْ وَ هُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ‌).

و به اين ترتيب عذاب آنان هم از نظر زمان دائمى است، و هم از نظر شدت، چرا كه" فتور" همانگونه كه راغب مى‌گويد به معنى سكون بعد از حدت، و نرمش بعد از شدت، و ضعف بعد از قوت است.

" مبلس" از ماده" ابلاس" در اصل به معنى اندوهى است كه از شدت ناراحتى به انسان دست مى‌دهد، و از آنجا كه چنين اندوهى انسان را به سكوت دعوت مى‌كند ماده" ابلاس" به معنى سكوت و بازماندن از جواب نيز به كار رفته، و از آنجا كه در شدائد سخت، انسان از نجات خود مايوس مى‌شود، اين ماده در مورد ياس نيز به كار رفته است، و نامگذارى" ابليس" به اين نام به خاطر همين معنى است كه مايوس از رحمت خدا است.

به هر حال در اين دو آيه روى سه نكته تكيه شده: مساله خلود، عدم تخفيف عذاب، و اندوه و ياس مطلق، و چه دردناك است عذابى كه با اين امور سه‌گانه آميخته باشد.

در حقيقت همانگونه كه در آيات پيشين سرچشمه آن همه نعمتهاى بى پايان را اعمال مؤمنان پرهيزگار معرفى كرد، در اينجا نيز سرچشمه اين عذاب جاودان را اعمال خود آنها مى‌شمرد.

چه ظلم و ستمى از اين بالاتر كه انسان آيات الهى را تكذيب كند، و تيشه‌