و گمشدگان صحراها است، و با جزر و مد خود نيز بركات فراوانى مى‌آفريند.

ولى بخاطر همين بركات گروهى در مقابل اين دو كوكب پر فروغ آسمان سجده مى‌كردند و آنها را پرستش مى‌نمودند، آنها در عالم اسباب، متوقف مانده، بى‌آنكه مسبب الاسباب را ببينند.

لذا قرآن بعد از اين بيان بلافاصله مى‌گويد:" براى خورشيد و ماه سجده نكنيد، براى خدايى كه آفريننده آنها است سجده كنيد اگر مى‌خواهيد او را عبادت نمائيد" (لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَ لا لِلْقَمَرِ وَ اسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ‌) [1] شما چرا به سراغ سرچشمه اين بركات نمى‌رويد؟ چرا سر بر آستان او نمى‌سائيد؟ چرا موجوداتى را مى‌پرستيد كه خود اسير قوانين آفرينش‌اند، و داراى طلوع و غروبند و دستخوش انواع تغييرات.

بايد به سراغ كسى رفت كه حاكم و خالق اين قوانين است هرگز غروب و افولى ندارد و دست تغيير و دگرگونى به دامان كبريايش دراز نمى‌شود.

به اين ترتيب يكى از شعبه‌هاى گسترده شرك و بت پرستى را كه به صورت پرستش موجودات مختلف طبيعت كه داراى فوائدى هستند نفى مى‌كند، و به همه آنها پيام مى‌دهد، به سراغ خالق اين موجودات برويد و در معلول متوقف نشويد، به دنبال علت العلل بگرديد.

در حقيقت در اين آيه از نظام واحدى كه بر خورشيد و ماه و شب و روز حاكم‌

[1] در اينجا ضمير جمع مؤنث در" خلقهن" به ليل و نهار و شمس و قمر بر مى‌گردد و به گفته ارباب ادب و مفسران ضمير جمع مؤنث عاقل گاه به جمع غير عاقل نيز بر مى‌گردد، همانگونه كه مى‌گويند الاقلام بريتهن (قلمها را تراشيدم) بعضى نيز معتقدند اين ضمير به آيات باز مى‌گردد كه آن نيز جمع مؤنث غير عاقل است.

بعضى نيز احتمال داده‌اند كه اين ضمير تنها به خورشيد و ماه باز گردد به اعتبار جنس آنها كه شامل همه كواكب مى‌شود، گويى براى آنها عقل و شعور قائل شده است‌