زشتى پاسخ مگوى، كه اين روش انتقامجويان است و موجب لجاجت و سرسختى منحرفان مى‌گردد.

در پايان آيه به فلسفه عميق اين برنامه در يك جمله كوتاه اشاره كرده، مى‌فرمايد: نتيجه اين كار آن خواهد شد كه دشمنان سرسخت همچون دوستان گرم و صميمى شوند (فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ‌).

آنچه را قرآن در اين آيه بيان كرده، و در آيه 96 سوره مؤمنون نيز به شكل ديگرى آمده (ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ) از مهمترين و ظريفترين و پربارترين روشهاى تبليغ مخصوصا در برابر دشمنان نادان و لجوج است، و آخرين تحقيقات روانشناسان نيز به آن منتهى شده است.

زيرا هر كس بدى كند انتظار مقابله به مثل را دارد، مخصوصا افراد بد چون خودشان از اين قماشند، و گاه يك بدى را چند برابر پاسخ مى‌گويند، هنگامى كه ببينند كه طرف مقابل نه تنها بدى را به بدى پاسخ نمى‌دهد، بلكه با خوبى و نيكى به مقابله برمى‌خيزد، اينجا است كه طوفانى در وجودشان برپا مى‌شود وجدانشان تحت فشار شديدى قرار مى‌گيرد و بيدار مى‌گردد، انقلابى در درون جانشان صورت مى‌گيرد، شرمنده مى‌شوند، احساس حقارت مى‌كنند، و براى طرف مقابل عظمت قائل مى‌شوند.

اينجا است كه كينه‌ها و عداوتها با طوفانى از درون جان برخاسته و جاى آن را محبت و صميميت مى‌گيرد.

بديهى است اين يك قانون غالبى است نه دائمى، زيرا هميشه اقليتى هستند كه از اين روش سوء استفاده مى‌كنند، و تا زير ضربات خرد كننده شلاق مجازات قرار نگيرند آدم نمى‌شوند و دست از اعمال زشت خود بر نمى‌دارند.

البته حساب اين گروه جدا است، و بايد در برابر آنها از شدت عمل استفاده كرد، ولى نبايد فراموش كرد كه اين دسته هميشه در اقليت هستند، قانونى كه‌