خود دور مى‌سازد محكم مى‌گويند (راغب در مفردات مى‌گويد: حكم (و حكمه) در اصل به معنى منع است) و دانش را از اين جهت حكمت مى‌گويند كه انسان را از بديها باز مى‌دارد.

بنا بر اين مراد از" آياتٌ مُحْكَماتٌ‌" آياتى است كه مفهوم آن به قدرى روشن است كه جاى گفتگو و بحث در آن نيست، آياتى همچون‌ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ [1]" بگو او است خداى يگانه"، لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ‌ءٌ [2]" هيچ چيز همانند او نيست"، اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ [3]" خداوند آفريننده و آفريدگار همه چيز است"، لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ‌ [4]" سهم ارث پسر معادل سهم دو دختر است" و هزاران آيه مانند آنها در باره عقايد و احكام و مواعظ و تواريخ، همه از محكمات مى‌باشند.

اين آيات (محكمات) در قرآن" ام الكتاب" ناميده شده، يعنى اصل و مرجع و مفسر و توضيح دهنده آيات ديگر است.

واژه" متشابه" در اصل به معنى چيزى است كه قسمت‌هاى مختلف آن، شبيه يكديگر باشد، به همين جهت به جمله‌ها و كلماتى كه معنى آنها پيچيده است و گاهى احتمالات مختلف در باره آن داده مى‌شود،" متشابه" مى‌گويند، و منظور از متشابهات قرآن همين است، يعنى آياتى كه معانى آن در بدو نظر پيچيده است، و در آغاز، احتمالات متعددى در آن مى‌رود، اگر چه با توجه به آيات محكم، تفسير آنها روشن است.

گرچه در باره محكم و متشابه، مفسران احتمالات زيادى داده‌اند [5] ولى آنچه‌

[1] سوره اخلاص، آيه 1.

[2] سوره شورى، آيه 11.

[3] سوره زمر، آيه 26.

[4] سوره نساء، آيه 11.

[5] مرحوم" طبرسى" در" مجمع البيان" پنج تفسير براى آن ذكر كرده، و" فخر رازى" چهار قول و مرحوم" علامه" در" الميزان" شانزده قول و بالاخره در" البحر المحيط" حدود بيست قول در تفسير آن آمده است.