در حديثى كه در" جوامع الجامع" از پيامبر ص نقل شده مى‌خوانيم:

للمتكلف ثلاث علامات: ينازع من فوقه، و يتعاطى ما لا ينال، و يقول ما لا يعلم!:

" متكلف سه نشانه دارد: پيوسته با كسانى كه ما فوق او هستند نزاع و پرخاشگرى مى‌كند، و به دنبال امورى است كه به آن هرگز نمى‌رسد، و سخن از مطالبى مى‌گويد كه از آن آگاهى ندارد"! [1] همين مضمون به عبارت ديگرى از امام صادق ع در كلمات لقمان حكيم نيز آمده است.

در حديث ديگرى از وصاياى پيامبر ص به على ع مى‌خوانيم:

للمتكلف ثلاث علامات: يتملق اذا حضر، و يغتاب اذا غاب، و يشمت بالمصيبة:

" متكلف" سه نشانه دارد:

در حضور تملق مى‌گويد.

در غياب غيبت مى‌كند.

و به هنگام مصيبت زبان به شماتت مى‌گشايد"! [2] باز در حديث ديگرى از امام صادق ع مى‌خوانيم:

المتكلف مخطئ و ان اصاب، و المتكلف لا يستجلب فى عاقبة امره الا الهوان، و فى الوقت الا التعب و العناء و الشقاء، و المتكلف ظاهره رياء و باطنه نفاق، و هما جناحان بهما يطير المتكلف، و ليس فى الجملة من اخلاق الصالحين، و لا من شعار المتقين المتكلف فى اى باب، كما قال اللَّه تعالى لنبيه قال‌ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَكَلِّفِينَ‌:

" متكلف خطاكار است هر چند ظاهرا به حقيقت رسد.

[1] جوامع الجامع مطابق نقل تفسير الميزان جلد 17 صفحه 243.

[2] نور الثقلين جلد 4 صفحه 473.