خون ما پرده‌هاى چشم ما و جزء جزء سلولهاى تن ما مشمول همان نظام دقيق است كه در كل عالم حكومت مى‌كند و بالعدل قامت السماوات و الارض: آسمانها و زمين به وسيله عدالت بر پا است‌ [1] آيا انسان مى‌تواند يك وصله ناجور در اين عالم پهناور باشد؟! درست است كه خداوند به انسان آزادى اراده و اختيار داده تا او را بيازمايد و در سايه آن مسير تكامل را طى كند، ولى اگر انسان از آزادى سوء استفاده كرد، چه مى‌شود؟ اگر ظالمان و ستمگران، گمراهان و گمراه كنندگان با سوء استفاده از اين موهبت الهى به راه خود ادامه دادند عدل خداوند چه اقتضا مى‌كند.

درست است كه گروهى از بدكاران در اين دنيا مجازات مى‌شوند و به كيفر اعمال خود- يا لا اقل قسمتى از آن- مى‌رسند، اما مسلما چنان نيست كه همه مجرمان، همه كيفر خود را ببينند، و همه پاكان و نيكان به پاداش اعمال خود در اين جهان برسند، آيا ممكن است اين دو گروه در كفه عدالت پروردگار يكسان باشند؟ به گفته قرآن مجيد أَ فَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِينَ كَالْمُجْرِمِينَ ما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ‌:" آيا كسانى را كه در برابر قانون خدا به حق و عدالت تسليمند همچون مجرمان قرار دهيم، چگونه حكم مى‌كنيد"؟ (قلم- 35 و 36).

و در جاى ديگر مى‌فرمايد: أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ:" آيا ممكن است پرهيزگاران را همچون فاجران قرار دهيم"؟ (ص- 28).

به هر حال تفاوت انسانها در اطاعت فرمان حق جاى ترديد نيست همانگونه كه عدم كفايت دادگاه" مكافات اين جهان" و" محكمه و جدان" و" عكس العملهاى گناهان" براى برقرارى عدالت نيز به تنهايى كافى به نظر نمى‌رسد، بنا بر اين بايد قبول كرد كه براى اجراى عدالت الهى لازم است محكمه و دادگاه عدل عامى باشد كه سر سوزن كار نيك و بد در آنجا حساب شود و گرنه اصل عدالت تامين‌

[1]" تفسير صافى" ذيل آيه 7 سوره رحمن.