و از آنچه نمى‌دانند!

تفسير:

اينهم نشانه‌هاى ديگر

از آنجا كه بحث در آيات گذشته پيرامون مبارزه فرستادگان پروردگار با شرك و بت پرستى بود، همچنين در آخرين آيه اشاره‌اى به مساله معاد شده بود آيات مورد بحث نشانه‌هايى از توحيد و معاد را توأما بيان مى‌كند تا وسيله باشد براى بيدارى منكران و ايمان به مبدء و معاد.

نخست از احياى زمينهاى مرده و بركاتى كه از آن عائد انسانها مى‌شود بحث كرده مى‌فرمايد:" زمينهاى مرده براى آنها نشانه آشكارى است (از مبدء و معاد) ما آن را زنده كرديم، و دانه‌هايى از آن خارج ساختيم و آنها از آن تغذيه مى‌كنند"" وَ آيَةٌ لَهُمُ الْأَرْضُ الْمَيْتَةُ أَحْيَيْناها وَ أَخْرَجْنا مِنْها حَبًّا فَمِنْهُ يَأْكُلُونَ‌" [1] مساله حيات و زندگى از مهمترين دلائل توحيد است، مساله‌اى است فوق العاده مرموز و پيچيده و شگفت‌انگيز كه عقل همه دانشمندان را به حيرت افكنده، و با تمام پيشرفتهاى عظيمى كه در علم و دانش نصيب بشر شده هنوز كسى معماى آن را نگشوده است، هنوز كسى به درستى نمى‌داند تحت تاثير چه عواملى در روز نخست موجودات بيجان تبديل به سلولهاى زنده شده است؟

هنوز كسى نمى‌داند كه بذرهاى گياهان و طبقات مختلف آن دقيقا چگونه ساخته شده؟ و چه قوانين مرموزى بر آن حاكم است كه به هنگام فراهم شدن شرائط مساعد به حركت در مى‌آيد، و رشد و نمو را آغاز مى‌كند، و ذرات زمين مرده را جذب وجود خود مى‌نمايد، و از اين طريق موجودات مرده را تبديل‌

[1] در تركيب آيه فوق احتمالات فراوانى داده‌اند، ولى آنچه از همه آشكارتر به نظر مى‌رسد اين است كه" آية لهم" خبر مقدم و" الارض الميتة" مبتداى مؤخر است و" احيينا" جمله مستانفه‌اى است كه توضيح و تفسيرى براى جمله قبل مى‌باشد.