است، و هرگز از آن خارج نمى‌شود"؟! و در پايان آيه مى‌افزايد:" خداوند هر كس را بخواهد شنوا مى‌سازد تا دعوت حق را به گوش جان بشنود، و به نداى مناديان توحيد لبيك گويد" (إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَنْ يَشاءُ).

" و تو هرگز نمى‌توانى سخن خود را به گوش مردگانى كه در قبرها خفته‌اند برسانى"! (وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِي الْقُبُورِ).

فرياد تو هر قدر رسا، و سخنانت هر اندازه دلنشين، و بيانت هر مقدار گويا باشد، مردگان از آن چيزى درك نمى‌كنند، و كسانى كه بر اثر اصرار در گناه و غوطه‌ور شدن در تعصب و عناد و ظلم و فساد روح انسانى خود را از دست داده‌اند مسلما آمادگى براى پذيرش دعوت تو ندارند.

نكته‌ها:

1- آثار ايمان و كفر

مى‌دانيم قرآن براى مرزهاى جغرافيايى و نژادى و طبقاتى و مانند آن كه انسانها را از يكديگر جدا مى‌كند اهميتى قائل نيست، تنها مرز را مرز" ايمان" و" كفر" شمرده است، و به اين ترتيب تمام جامعه انسانى را به دو گروه" مؤمن" و" كافر" تقسيم مى‌كند.

قرآن در معرفى ايمان در موارد متعددى آن را تشبيه به" نور" كرده است، و كفر را به" ظلمت" و تاريكى و اين تشبيه زنده‌ترين معرف براى‌