در حقيقت دو آيه فوق، مجموعه روشنى را از عوامل شناخت و طرق ارتباط انسان با جهان خارج را بازگو مى‌كند.

" حس تشخيص"، و عقل بيدار، در مقابل دلمردگى.

" گوش شنوا" براى جذب سخنان حق از طريق سمع.

و چشم بينا" براى مشاهده چهره حق و باطل از طريق بصر.

اما لجاجت و خودسرى و تقليد كوركورانه و گناه، چشم حقيقت بين انسان را نابينا و گوش او را كر و گاه عقل و قلب او را نيز از كار مى‌اندازد، و چنين كسانى اگر تمام انبياء و اولياء و فرشتگان براى هدايتشان بسيج شوند بى اثر خواهد بود، چرا كه ارتباطشان با عالم بيرون وجودشان به كلى قطع است و تنها در خود فرو رفته‌اند!.

نظير اين تعبير در سوره بقره و سوره روم و بعضى ديگر از سوره‌هاى قرآن آمده است و ما درباره اهميت" نعمت ابزار شناخت" بحث ديگرى در تفسير سوره نحل ذيل آيه 78 داشته‌ايم (جلد 11 صفحه 336).

ضمنا اين نكته را مجددا يادآور مى‌شويم كه منظور از ايمان و تسليم اين نيست كه حقايق دين را قبلا پذيرفته باشند تا تحصيل حاصل شود، بلكه هدف اين است كه انسان تا روح حق‌طلبى و خضوع در برابر فرمان خدا، نداشته باشد هرگز گوش به سخنان پيامبران نخواهد داد.

نكته‌ها:

1- انگيزه‌هاى توكل‌

" توكل" از ماده" وكالت" در منطق قرآن به معنى اعتماد و تكيه كردن بر خدا است و او را ولى و وكيل خود قرار دادن و بر اثر آن از حجم مشكلات و انبوه‌