است، اما آيا اين بتها هرگز قادر بر اين امور در مورد خودشان هستند تا چه رسد به اينكه عابدان خود را بخواهند در اين جهات زير پوشش حمايت خويش قرار دهند؟

اين چه منطق رسوايى است كه انسان به دنبال موجودى بيفتد و سر بر آستان آن بگذارد كه هيچگونه اختيارى از خود در مورد خويشتن ندارد تا چه رسد به ديگران؟! اين بتها نه تنها در اين دنيا مشكلى را براى بندگان خود حل نمى‌كند كه در قيامت نيز كارى از آنها ساخته نيست.

اين تعبير نشان مى‌دهد كه اين گروه از مشركان كه مخاطب در اين آيات هستند معاد را به نوعى پذيرفته بودند (هر چند معاد روحانى نه جسمانى) يا اينكه قرآن حتى با عدم اعتقاد آنها بمسئله معاد، مطلب را مسلم گرفته، و به طور قاطع در اين زمينه با آنها سخن مى‌گويد، و اين معمول است كه گاهى انسان با كسى كه منكر حقيقتى است روبرو مى‌شود اما سخنان خود را بدون اعتنا به افكار او بر طبق افكار خويش قاطعانه بيان مى‌كند، بخصوص اينكه يك دليل ضمنى نيز در خود آيه براى مساله معاد نهفته شده است، زيرا هنگامى كه خالقى، مخلوقى مى‌آفريند، و مالك موت و حيات و سود و زيان او است، بايد هدفى از خلقت او داشته باشد، و اين هدف در مورد انسانها بدون قبول رستاخيز امكان پذير نيست، چرا كه اگر با مردن انسان همه چيز پايان يابد زندگى پوچ خواهد بود و دليل بر اين است كه آن خالق حكيم نبوده است.

ضمنا اگر مى‌بينيم مساله" ضرر" در آيه قبل از" نفع" قرار گرفته براى اين است كه انسان در درجه اول از زيان وحشت دارد، و جمله" دفع ضرر اولى از جلب منفعت" است، به صورت يك قانون عقلايى درآمده است.

و نيز اگر" ضرر" و" نفع" و" موت" و" حيات" و" نشور" به صورت نكره‌