است، اما چرا نعمت گوش را بر چشم مقدم مى‌دارد؟ ممكن است به اين دليل باشد كه به گفته دانشمندان براى نخستين بار گوش نوزاد به كار مى‌افتد و چشم مدتى بعد از آن، چرا كه چشمهاى بسته در محيط تاريك رحم هيچگونه آمادگى براى مشاهده امواج نور را ندارد و به همين دليل بعد از تولد مدتها بسته است تا تدريجا به نور عادت كند، در حالى كه گوش چنين نيست، حتى به اعتقاد بعضى در عالم جنين نيز قدرت شنوايى را دارد [1] و صداى قلب مادر را مى‌شنود.

سپس در آيه بعد به يكى از مهمترين آيات پروردگار، يعنى خلقت انسان از اين زمين خاكى پرداخته چنين مى‌گويد:" او كسى است كه شما را در زمين آفريد" (وَ هُوَ الَّذِي ذَرَأَكُمْ فِي الْأَرْضِ‌) [2] و چون از زمين آفريده شده‌ايد باز به زمين باز مى‌گرديد و ديگر بار" برانگيخته شده به سوى او جمع و محشور مى‌شويد" (وَ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ‌).

و اگر در آفرينش خودتان از خاك بى ارزش بينديشيد، كافى است كه هستى بخش را بشناسيد و نيز امكان مساله معاد را در يابيد.

[1] درباره ابزار سه گانه شناخت در جلد 11 صفحه 335 به بعد (ذيل آيه 78 سوره نحل) سخن گفته‌ايم.

[2]" ذرأكم" از ماده" ذرء" (بر وزن زرع) در اصل به معنى آفرينش و ايجاد و اظهار است، ولى ماده" ذرو" با واو (كه آن هم بر وزن زرع است) به معنى پراكنده ساختن آمده، اين دو ماده را نبايد با هم اشتباه كرد و آيه مورد بحث ما از ماده اول است (متاسفانه در جلد هفتم تفسير نمونه صفحه 19 اشتباهى در اين زمينه رخ داده كه به اين وسيله اصلاح مى‌كنيم).