4- چگونگى وسوسه شيطان‌

در اينجا سؤالى مطرح است و آن اينكه آيه مى‌گويد:" شيطان به شما امر مى‌كند كه به سوى بديها و فحشاء برويد" مسلما مراد از" امر" همان وسوسه‌هاى شيطان است، در حالى كه ما به هنگام انجام بديها هيچگونه احساس امر و تحريك از بيرون وجودمان نمى‌كنيم، و كوشش شيطان براى گمراه ساختن خود هرگز قابل لمس نيست.

پاسخ اين است كه: همانطور كه از واژه" وسوسه" هم استفاده مى‌شود تاثير شيطان در وجود انسان يك نوع تاثير خفى و ناآگاه است كه در بعضى از آيات از آن تعبير به" ايحاء" شده است در آيه 121 سوره انعام مى‌خوانيم:" وَ إِنَّ الشَّياطِينَ لَيُوحُونَ إِلى‌ أَوْلِيائِهِمْ‌":

" شياطين به دوستان خود و كسانى كه آماده پذيرش دستورات آنها هستند وحى مى‌كنند! همانطورى كه مى‌دانيم" وحى" در اصل همان صداى مخفى و مرموز و احيانا تاثيرهاى ناآگاهانه است.

منتهى انسان بخوبى مى‌تواند" الهامات الهى" را از" وسوسه‌هاى شيطانى" تشخيص دهد زيرا علامت روشنى براى تشخيص آن وجود دارد، و آن اينكه:

الهامات الهى چون با فطرت پاك انسان، و ساختمان جسم و روح او آشنا است، هنگامى كه در قلب پيدا مى‌شود يك حالت انبساط و نشاط به او دست مى‌دهد.

در حالى كه وسوسه‌هاى شيطان چون هماهنگ با فطرت و ساختمان او نيست به هنگام ايجاد در قلبش، احساس تاريكى، ناراحتى و سنگينى در خود مى‌كند و اگر تمايلات او طورى تحريك گردد كه در هنگام انجام گناه، اين احساس براى او پيدا نشود بعد از انجام عمل براى او دست مى‌دهد، اين است فرق بين الهامات شيطانى و الهامات الهى.