نكته‌ها:

1- زندگى در فضاى آزاد از اسارتها

قطع نظر از اينكه ابرها چگونه بر اين قوم در اين مدت سايه مى‌افكندند؟

و من و سلوى چه بود؟ توجه به اين نكته لازم است كه يك ملت كه سالها در ضعف و ذلت و زبونى و به صورت بردگانى بى اراده در قصرهاى فرعونيان خدمت مى‌كردند و يا در مزارع و باغهايشان زحمت مى‌كشيدند فورا نمى‌توانند از تمام خلق و خوهاى گذشته آزاد شوند و حكومتى مستقل بر اساس معيارهاى الهى و انقلابى تشكيل دهند.

خواه و ناخواه اين قوم بايد دوران برزخى را براى از بين بردن رسوبات فكرى و اخلاقى گذشته، و كسب آمادگى براى زندگى افتخار آميز آينده، بگذرانند، خواه اين دوران چهل سال باشد يا كمتر و يا بيشتر، و اگر قرآن آن را به صورت يك مجازات معرفى مى‌كند، مجازاتى است اصلاحگر و بيدار كننده چرا كه هيچيك از مجازاتهاى الهى جنبه انتقام‌جويى ندارد.

اينها بايد ساليان دراز در آن بيابان كه به خاطر سرگردانيشان، بيابان" تيه" ناميده شده، دور از هر گونه سلطه جباران بمانند، و نسلى نو، با ويژگيهاى توحيدى و انقلابى پرورش يابد و آماده حكومت بر سرزمينهاى مقدس شود.

مفسران در تفسير اين دو كلمه سخن بسيار گفته‌اند كه نيازى به ذكر همه آنها نمى‌بينيم، بهتر اين است نخست به معنى لغوى آنها، سپس به ذكر تفسيرى كه از همه روشنتر به نظر مى‌رسد و با قرائن آيات نيز هماهنگتر است بپردازيم:

" من" در لغت به گفته بعضى قطرات كوچكى همچون قطرات شبنم است كه بر درختان مى‌نشيند و طعم شيرينى دارد [1] يا به تعبير ديگر يك نوع صمغ و شيره‌

[1] مفردات راغب ماده من.