در آن آدمى جز به نور ايمان و روح عبوديت سير نمى‌كند، هم چنان كه فرموده: (أُولئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمانَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ )[1] و نيز فرموده:(أَ وَ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها)[2].

[آيه شريفه، ناظر به زندگى حقيقى انسان است كه اشرف و اكمل از حيات دنيوى است و با علم و عمل درك مى‌شود]

پس اين زندگى يك زندگى ديگرى است عالى‌تر و گرانبهاتر از زندگى عمومى دنيا كه در آن همه رقم آدمها و حتى حيوانها هم به سر مى‌برند، و از امثال جمله‌(وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ)[3] و همچنين جمله‌(وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا)[4] برمى‌آيد كه باز يك زندگى ديگرى است ما فوق آن دو زندگى كه گفتيم، و به زودى در باره اين زندگى سوم بحث مفصلى در جاى مناسب خواهد آمد- انشاء اللَّه-.

و كوتاه سخن، پس براى آدمى يك زندگى حقيقى هست كه اشرف و كامل‌تر از حيات و زندگى پست دنيايى او است، و وقتى به آن زندگى مى‌رسد كه استعدادش كامل و رسيده شده باشد، و اين تماميت استعداد به وسيله آراستگى به دين و دخول در زمره اولياى صالحين دست مى‌دهد، هم چنان كه رسيدن به زندگى دنيايى وقتى دست مى‌دهد كه نطفه‌اش رشد نموده و هم چنان نمو كند تا استعدادش براى درك آن كامل شود يعنى به صورت جنين در آيد.

و آيه مورد بحث كه مى‌فرمايد:(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْيِيكُمْ) اشاره به همان استعداد نموده و مى‌فرمايد پذيرفتن و عمل كردن به آن دستوراتى كه دعوت حقه اسلامى، بشر را به آن مى‌خواند انسان را براى درك آن زندگى حقيقى مستعد مى‌سازد، هم چنان كه اين زندگى حقيقى هم منشا و منبع اسلام است، و علم نافع و عمل صالح از آن زندگى سرچشمه مى‌گيرد، و در همين معنا است آيه شريفه‌(مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى‌ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا يَعْمَلُونَ)[5].

[1] آنان خدا در دلهايشان ايمان را نوشته و ايشان را بر وحى از خود تاييد فرموده. سوره مجادله آيه 22

[2] آيا كسى كه مرده بود و پس ما او را زنده كرديم و نورى برايش قرار داديم كه با آن در ميان مردم آمد و شد( و زندگى) مى‌كند مانند كسى است كه در ظلمات قرار گرفته و از آن بيرون شدنى نيست؟ سوره انعام آيه 122

[3] او را به روح القدس تاييد كرديم. سوره بقره آيه 253

[4] و اين چنين وحى فرستاديم بسوى تو روحى از امر خود را. سوره شورى آيه 52

[5] كسى كه از مرد و زن با داشتن ايمان عمل صالح كند پس ما او را به يك زندگى طيبى زنده كرده و اجرشان را به سنگ تمام و بهتر از آنچه مى‌كردند مى‌دهيم. سوره نحل آيه 97