اگر توبه كنند براى خودشان خوب است چون منجر به آمرزش و بهشت مى‌شود، و اگر اعراض كنند، و توبه نكنند خداوند به عذاب دردناكى در دنيا و آخرت مبتلايشان مى‌كند .

اما عذاب دنيوى ايشان با سياست و مجازات بدست پيغمبر است، و يا به استدراج و مكر خدايى، و اگر هيچ عذابى نبينند مگر همين كه دارند با نفاق خود بر خلاف نظام عالم كه بر اساس راستى و ايمان تنظيم شده سير مى‌كنند، همين سلسله اسباب ايشان را خرد و رسوا مى‌كند، و همين عذاب براى آنان بس است، هم چنان كه خداى تعالى فرموده:(وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقِينَ)[1]. و اما عذاب آخرت ايشان معلوم است كه آتش دوزخ خواهد بود.

و اينكه فرمود:(وَ ما لَهُمْ فِي الْأَرْضِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ) معنايش اين است كه اين مردم در زمين كسى را نخواهند داشت كه سرپرست امورشان شود، و عذاب را از ايشان برگرداند، و همچنين ياورى نخواهند داشت كه در دفع عذاب موعود كمكشان كند، براى اينكه ساير منافقين هم مثل خود اينان گرفتارند و در فساد در يك صف قرار داشته، همه بر روى يك ريشه استوارند كه از ساير اسباب جهان منقطع و جداست، و در برابر آن اسباب محكوم به فنا است، پس در نتيجه نه سرپرستى دارند و نه ناصرى. و بعيد نيست اين جمله از آيه اشاره باشد به آن بيانى كه ما در معناى عذاب دنيا كرديم.

بحث روايتى [روايات مختلفى كه در ذيل آيه:(يَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ ...) و شان نزول آن نقل شده‌اند]

در مجمع البيان در ذيل آيه‌(يَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ ...)، گفته است:

بعضى گفته‌اند اين آيه در باره دوازده نفر نازل شده كه در عقبه كمين كرده بودند، تا وقتى رسول خدا 6 در مراجعت از تبوك بدانجا مى‌رسد بر سرش بتازند و او را از پاى درآورند، و ليكن جبرئيل رسول خدا 6 را از اين جريان خبردار كرد و دستور داد افرادى را بفرستند تا با تازيانه به سر و صورت شتران آنان بزنند.

در آن موقع عمار ياسر زمام مركب رسول خدا 6 را مى‌كشيد و حذيفه آن را از عقب مى‌راند، حضرت به حذيفه فرمود: به سر و صورت مركب‌هاى آنها بزن. عرض كرد: من هيچ يك از ايشان را نمى‌شناسم. رسول خدا 6 فرمود: اينها فلانى و

[1] و خدا مردم تبه‌كار را هدايت نمى‌كند. سوره توبه آيه 24