نيز اهل كتابند، زيرا در اين آيه و ساير آياتى كه صاحبان اديان آسمانى را مى‌شمارد در رديف آنان و در مقابل مشركين بشمار آمده‌اند، و صابئين هم چنان كه در سابق هم گفتيم يك طائفه از مجوس بوده‌اند كه به دين يهود متمايل شده و دينى ميان اين دو دين براى خود درست كرده‌اند.

و از سياق آيه مورد بحث برمى‌آيد كه كلمه من در جمله‌(مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ) بيانيه است نه تبعيضى، براى اينكه هر يك از يهود و نصارى و مجوس مانند مسلمين، امت واحد و جداگانه‌اى هستند، هر چند مانند مسلمين در پاره‌اى عقايد به شعب و فرقه‌هاى مختلفى متفرق شده و به يكديگر مشتبه شده باشند و اگر مقصود قتال با بعضى از يهود و بعضى از نصارى و بعضى از مجوس بود، و يا مقصود، قتال با يكى از اين سه طائفه اهل كتاب كه به خدا و معاد ايمان ندارند مى‌بود، لازم بود كه بيان ديگرى غير اين بيان بفرمايد تا مطلب را افاده كند.

و چون جمله‌(مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ) بيان جمله قبل يعنى جمله‌(الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ ...) است، لذا اوصافى هم كه ذكر شده- از قبيل ايمان نداشتن به خدا و روز جزا و حرام ندانستن محرمات الهى و نداشتن دين حق- قهرا متعلق به همه خواهد بود.

[چرا در آيه شريفه:(قاتِلُوا الَّذِينَ ...) يهود و نصارا به نداشتن ايمان به خدا و روز جزا توصيف شده‌اند؟]

اولين وصفى كه با آن توصيفشان كرده ايمان نداشتن به خدا و روز جزا است.

خواهيد گفت اين توصيف با آياتى كه اعتقاد به الوهيت خدا را به ايشان نسبت مى‌دهد چگونه مى‌تواند سازگار باشد؟ و حال آنكه آن آيات ايشان را اهل كتاب خوانده، و معلوم است كه مقصود از كتاب همان كتابهاى آسمانى است كه از ناحيه خداى تعالى به فرستاده‌اى از فرستادگانش نازل شده، و در صدها آيات قرآنش اعتقاد به الوهيت و يا لازمه آن را از ايشان حكايت كرده، پس چطور در آيه مورد بحث مى‌فرمايد ايمان به خدا ندارند .

و همچنين در امثال آيه‌(وَ قالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّاماً مَعْدُودَةً)[1] و آيه‌(وَ قالُوا لَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ كانَ هُوداً أَوْ نَصارى‌)[2] اعتقاد به معاد را به ايشان نسبت مى‌دهد آن گاه در اين آيه مى‌فرمايد كه ايشان ايمان به روز جزا ندارند .

جواب اين اشكال اين است كه خداى تعالى در كلام مجيدش ميان ايمان به او و ايمان به روز جزا هيچ فرقى نمى‌گذارد، و كفر به يكى از آن دو را كفر به هر دو مى‌داند، در باره كسانى كه ميان خدا و پيغمبرانش تفاوت قائل شده‌اند و به خود خدا و بعضى از پيغمبران ايمان‌

[1] گفتند آتش بما نمى‌رسد مگر ايام معدودى. سوره بقره آيه 80

[2] و گفتند داخل بهشت نمى‌شود مگر كسى كه يهودى و يا نصارى باشد. سوره بقره آيه 111