(فَعِنْدَ اللَّهِ مَغانِمُ كَثِيرَةٌ)[1] و كلمه ذو القربى به معناى نزديكان و خويشاوندان است و در اين آيه منظور از آن، نزديكان رسول خدا 6 و يا بطورى كه از روايات قطعى استفاده مى‌شود خصوص اشخاص معينى از ايشان است. و كلمه يتيم به معناى انسانى است كه پدرش در حال خردسالى‌اش مرده باشد، و مى‌گويند كه در همه انواع حيوانات يتيم آن حيوانى است كه مادر خود را از دست داده باشد، تنها انسان است كه يتيم بودنش از ناحيه پدر است.

(فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ ...) كلمه ان به فتح همزه قرائت شده، و اين ممكن است بخاطر تقدير گرفتن حرف جر بوده و تقدير آن چنين باشد: و اعلموا انما غنمتم من شى‌ء فعلى ان للَّه خمسه- بدانيد كه هر آنچه را كه به غنيمت مى‌گيريد بر اين اساس است كه پنج يك آن، از آن خدا است . و نيز ممكن است بخاطر عطف بر أن اولى بوده و خبر أن اولى حذف شده باشد، چون كلام دلالت بر آن داشته است، و تقدير چنين بوده: و اعلموا انما غنمتم من شى‌ء يجب قسمته فاعلموا ان خمسه للَّه- بدانيد كه آنچه غنيمت مى‌بريد واجب است تقسيم شود، و بدانيد كه يك پنجم آن از آن خدا است . و يا فاء براى استشمام معنى شرط بوده باشد، چون برگشت معناى آيه به اين بوده كه اگر چيزى را به غنيمت برديد پس خمس آن براى خدا است و چون معناى آيه به اين بوده كه اگر چيزى را به غنيمت برديد پس خمس آن براى خدا است و چون معناى شرط از آن استشمام مى‌شود فاء به كار رفته تا جمله معناى جزاء شرط را بدهد، و اگر حرف أن تكرار شده صرفا به منظور تاكيد بوده، و اصل آن و اعلموا انما غنمتم من شى‌ء ان خمسه للَّه ... بوده، و آن اصلى كه ماده علم تعلق به آن گرفته عبارت است از جمله ما غنمتم من شى‌ء خمسه للَّه و للرسول ... ، و لفظ جلاله را براى تعظيم مقدم بر رسول ذكر نمود.

و جمله‌(إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ) قيد آن امرى است كه صدر آيه دلالت بر آن دارد و آن عبارت است از امر بدهيد خمس آن را . پس معناى جمله مذكور اين مى‌شود: بدهيد خمس آن را اگر به خدا و به آنچه كه بر بنده‌مان نازل كرده‌ايم ايمان آورده‌ايد . و چه بسا گفته شده است كه جمله مزبور متصل به جمله (فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَوْلاكُمْ‌) است كه در آيه قبلى بود، البته اين را گفته‌اند، و ليكن سياق كلام بواسطه فاصله شدن جمله‌(وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ) با اين توجيه وفق نمى‌دهد.

(ما أَنْزَلْنا عَلى‌ عَبْدِنا يَوْمَ الْفُرْقانِ)- ظاهر اين است كه منظور از(ما أَنْزَلْنا) قرآن است،

[1] مفردات راغب ماده غنم