نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 8 صفحه : 56
اشكال ندارد، زيرا
بنا بر فرض ما كه عالم خلقت ظرفيت تكامل همه افراد را ندارد چه عيبى دارد كه در
راه حصول افرادى نخبه و با ارزش افراد بىارزشى از بين بروند، و چرا اين عمل را
استرباح حقيقى ندانيم، و آن را گزاف و يا تبذير بخوانيم؟ وقتى گزاف است كه از
ابتدا غرض از آفرينش آنان اضمحلال و از بين رفتنشان باشد. و حال آنكه خداى تعالى
انسان را براى اضمحلال نيافريده، بلكه آفريده تا همه افراد آن كامل و همه رهروان
به سوى سعادت دنيا و آخرت باشند.
چيزى كه هست
از آنجايى كه انسان به وجود نمىآيد مگر از تركيب مادى خاصى، و آن تركيب هم به
وجود نمىآيد مگر در تحت نظام مادى كه در سراسر اجزاى عالم حكمفرما است، و آن اجزا
را به هم مرتبط ساخته آنها را مؤثر در يكديگر و متاثر از همديگر نموده است لذا در
چنين شرايطى قهرا بعضى از افراد به كمال خود نمىرسند و قبل از رسيدن به آن از بين
مىروند.
پس نبايد
اشكال كرد و گفت چرا خداى تعالى كافر آفريده؟ او كافر نيافريده، او هر كه را
آفريده غرض اولى و ذاتيش اين بوده كه به سعادت انسانيت نائل آيد، البته غرض و
اراده ثانوى و عرضيش هم اين است كه در شرايط ديگرى از آن سعادت محروم شود، حال اگر
عدهاى به اختيار خود، خود را در تحت آن شرايط قرار دادند و از سعادت محروم شدند
آيا اين محروميت را بايد به خدا نسبت داد؟ و آيا خداى تعالى بخاطر اينكه اين
محروميتها پيش نيايد و عدهاى كارشان به دوزخ نيانجامد اراده اولى و ذاتى خود را
هم عملى نسازد؟ و اگر عملى ساخت و در نتيجه اين محروميتها پيش آمد، بصرف اينكه
عالم به آن بوده بايد به وى اعتراض كرد و يا كفر و دوزخى شدن كافر را به او نسبت
داد؟ حاشا، زيرا گفتيم علت تامه كفر، عوامل و اسباب خارجى بسيار زيادى است كه همه
دست بدست هم داده و در آخر اختيار خود كافر هم ضميمه آن شده و كفر را به وجود
آورده است، و همين كه پاى اختيار به ميان آمد ديگر نمىتوان آن را به ديگرى نسبت
داد.
و اما مساله
قضا و قدر خداوند بر كفر، اين نيز به اين طريق جارى شده كه كافر به اختيار خود كفر
بورزد، نه به اينكه از او سلب اختيار و اراده شود و او مجبور به قبول كفر گردد
درست مانند سنگى كه به هوا پرتاب مىشود و آن سنگ بر اثر كشش و جاذبه زمين مجبور
به سقوط مىشود.
[با اينكه
تكليف بندگان براى خداى تعالى نفع و ضررى ندارد چرا خدا بندگان را مكلف ساخته
است؟]
اما شبهه
دوم، و اينكه فايده تكليف چيست؟ و با اينكه تكليف براى خداى تعالى نفع و ضررى
ندارد چرا بندگان را بدون جهت گرانبار ساخته است؟.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 8 صفحه : 56