نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 8 صفحه : 474
پس نسبت آفريدن به
اين اسم دادن در آنجا كه فرمود: خداى تعالى اسمى را آفريد خود كاشف از
اين است كه مراد از آفريدن نيز آن معناى متعارف از اين كلمه نيست، بلكه منظور از
آن ظهور ذات متعالى است بنحوى كه منشا بروز اسمى از اسماء مىشود، اينجاست كه
روايت بر بيان گذشته ما منطبق مىشود، و آن اين بود كه گفتيم در بين اسماء خدا
ترتب است يعنى بعضى واسطه ثبوت ديگرى و آن ديگر مترتب بر وجود آن بعض است، تا
اينكه سلسله مترتبه منتهى به اسمى شود كه تعين آن عين عدم تعين آن است، و مقيد
بودن ذات متعالى به آن، عين اطلاق و عدم تقيد او است.
و اينكه
فرمود: پس ظاهر عبارت است از: اللَّه، تبارك و تعالى اشاره است به
جهات عامهاى كه تمامى جهات خاصه از كمال به آنها منتهى مىگردد، و خلق از تمامى
جهات به آنها محتاجند، و آنها سه هستند، يكى آن اسمى است كه لفظ جلاله
اللَّه دلالت بر آن داشته و آن جهت استجماع ذات نسبت به همه كمالات است، و
يكى ديگر آن اسمى است كه لفظ تبارك دلالت بر آن مىكند، و آن جهت ثبوت
كمالات و منشئيت خيرات و بركات است، سوم آن اسمى است كه لفظ تعالى حاكى از آن است
و آن جهت نداشتن نقائص و ارتفاع حاجات است.
و اينكه
فرمود: فعلى منسوب به آن اسماء است اشاره است به همان مطلبى كه ما در
سابق گفتيم و آن ناشى شدن اسمى از اسم ديگر است. و اينكه فرمود: كه بر سيصد
و شصت اسم ... ، صريح است در اينكه اسماء خدا منحصر در نود و نه عدد نيست.
و اينكه- بنا
به نقل توحيد- فرمود: و اسماء سهگانه اركان و حجابهايى است براى آن يك
اسم سرش اين است كه اسم مكنون مخزون از آنجايى كه اسم است، تعين و ظهورى است
از ذات متعالى، و از جهت اينكه بحسب ذات و از ناحيه خودش مكنون و غير ظاهر است،
ظهورش عين عدم ظهور و تعينش عين عدم تعين خواهد بود، و اين همان تعبيريست كه گاه
گاهى خود ما مىكنيم و مىگوييم: خداى تعالى محدود به حدى نيست حتى به اين حد
عدمى، و هيچ وصف و صفتى محيط به او نيست حتى اين وصف سلبى و همه اين مطالبى كه ما
در باره او مىگوييم توصيفى است از ما، و خداى تعالى عظيمتر و بزرگتر از آن است.
و لازمه اين
حرف اين است كه اسم جلاله كه كاشف از ذات مستجمع جميع صفات كمال است اسمى از اسماء
ذات باشد نه خود ذات، و نه آن اسم مكنون و مخزون، و همچنين اسم تبارك
و تعالى كه با اسم جلاله سه اسم هستند كه البته با هم حجاب اسم
مكنونند، بى اينكه يكى از ديگرى جلوتر باشد، و اين سه حجاب و اسم مكنون كه با هر
سه اين اسماء محجوب شده
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 8 صفحه : 474